We zien DNA meestal als onze vaste kern – iets wat we van onze ouders krijgen en doorgeven aan onze kinderen. Vroeger dacht ook de wetenschap zo. Maar dat idee klopt al lang niet meer. Het gen is zelfs een van de meest misleidende begrippen in de wetenschap geworden. Dus: als we onze genen niet zíjn, wat dan wel? En hebben we ze eigenlijk nog nodig…

Tien jaar na de terugkeer van de wolf woedt het maatschappelijk debat over zijn plek in Nederland heviger dan ooit. Sommigen zijn verrukt dat de wolf hier weer is, anderen zien het beest als een serieuze bedreiging van mens en dier. Hoe zijn die wolven hier eigenlijk terechtgekomen? Waarom hebben wij hier zo veel last van het dier en een land als D…

In een tijd waar veel medische aandoeningen worden gedeeld, voelen de chronische darmziektes colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn als het laatste taboe. Poepen houden we het liefst privé. Maar erover praten is wél belangrijk. In deze speciale aflevering van Onbehaarde Apen gaat Gemma in gesprek met arts Nanne de Boer, Crohn-patiënte Jane van der…

Bijna 90 procent van de wereldbevolking draagt herpes bij zich, soms zichtbaar als koortslip of gordelroos, soms sluimerend diep in het lichaam. Onderzoeken laten zien dat er een mogelijk verband is tussen herpes en alzheimer. En uit nieuw onderzoek blijkt een vaccin tegen gordelroos de kans op alzheimer kan verkleinen. Hoe gaan herpesvirussen in h…

Alcohol is bijna net zo oud als het heelal zelf. De consumptie door zoogdieren begon een stuk recenter - zo’n zestig miljoen jaar geleden, in de vorm van gistend fruit. Hoe werd de stap gezet van zulke ‘natuurlijke’ alcohol naar bier, wijn en whisky? Wat doet drank met je sociale skills en met je lijf? En kun je aangeschoten raken van alcoholvrij b…

Ze leven op totaal verschillende plekken — van Zuid-Afrikaanse rotskusten tot het ijs van Antarctica — maar overal wankelt hun bestaan. De vis raakt op, het ijs smelt en hun leefgebied verdwijnt. Terwijl de ene pinguïnsoort juridische bescherming krijgt, glipt de andere stilletjes weg. Meer dan de helft van alle pinguïnsoorten staat wereldwijd onde…

Ze laten je eerst lachen – en dan nadenken. De Ig Nobelprijzen zijn de vrolijke tegenhangers van de échte Nobelprijzen, voor onderzoek dat op het eerste gezicht absurd lijkt, maar bij nader inzien vaak verrassend diepgaand is. Wat zegt deze humoristische kant van de wetenschap over hoe onderzoek werkt – en waarom is dwaze nieuwsgierigheid soms prec…

Sommige mensen zien de wereld door een roze bril, terwijl anderen altijd uitgaan van het ergste. Waarom is de één optimist en de ander een pessimist? Hoe ontstaat zo'n houding ten opzichte van het leven? Bestaat er zoiets als een optimistische of pessimistische tijdsgeest en wat zien we ervan terug in de biologie en de psychologie? Op woensdagavond…

De Romeinen gebruikten al beton in veel van hun bouwwerken, bijvoorbeeld het Pantheon in Rome. Tegenwoordig zit beton in bijna alle bouwconstructies. Maar cement, het bindmiddel dat het zand en grind bij elkaar houdt, is enorm vervuilend. Chemisch gezien zijn er mogelijkheden om de cement- en betonsector verduurzamen. Maar zullen die ook doorbreken…

Onbehaarde Apen ging wadlopen in het grootste droogvallende getijdengebied ter wereld en zag er de constante beweging van water en zand. Prachtig, maar die beweeglijkheid leidt ook tot praktische problemen. Zo moet er bij Ameland dagelijks gebaggerd worden om de razendsnel dichtslibbende vaargeul open te houden. De kosten lopen in de miljoenen. In …

Veel in de Nederlandse natuur is eetbaar, maar sommige soorten kun je beter niet opeten. Wat gebeurt er precies wanneer je een giftige plant hebt gegeten? Of wanneer je op de hei net op die ene adder trapt? Op welke giftige soorten moeten we in Nederland letten? En als je toch bent vergiftigd, is er dan nog wat aan te doen? Heb je vragen, suggestie…

Sinds de mens op twee benen is gaan staan, zijn we in wezen altijd onderweg. Maar wandelen, lopen voor plezier en ontspanning, is pas een recente ontwikkeling. Waarom zijn we gaan wandelen? Wie waren deze eerste wandelaars? En wat maakt wandelen zo aantrekkelijk voor zoveel mensen? Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail d…

Ze warmt ons op, onze zon, onze ster, die we zo graag zien. Toch weten we maar weinig van haar af. Twee onbemande onderzoeksschepen zijn onlangs dichtbij de zon geweest, dichterbij dan ooit tevoren. Daarmee hopen wetenschappers antwoord te krijgen op fundamentele vragen over de werking van die voor ons zo belangrijke energiebron. Heb je vragen, sug…

Octopus wordt op allerlei plekken in de wereld gegeten. Zelfs in de Nederlandse supermarkt liggen er nu tentakels in het koelvak. Niet gek dus, dat er ook plannen zijn om octopus te gaan kweken. Maar hoe kun je een dier fokken dat liever alleen is? En hoe kun je zo’n intelligent en gevoelig dier eigenlijk pijnvrij doden? Heb je vragen, suggesties o…

In veel landen lijkt het steeds krachtiger op te spelen: xenofobie. Waar komt deze angst voor de ander vandaan? En hoe wortelen deze gevoelens in de samenleving? En, kun je ook weerstand bieden tegen deze primaire reflex? Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected]. Host: Gemma Venhuiz…

Onderzoeksbeurzen die worden bevroren, datawebsites die op zwart gaan en een lijst met verboden woorden: Donald Trump is nog geen honderd dagen aan de macht of hij haalt al flink de bezem door de Amerikaanse wetenschap. Waar komt dit ingrijpende beleid vandaan? Hoe groot zal de permanente schade zijn? En wie trekt er uiteindelijk aan het kortste ei…

De aarde warmt op, en rap. En dat wordt erg zichtbaar op de Noordpool. Volgens klimaatmodellen ligt er binnen tien jaar 's zomers al geen ijs meer op de Noordpool. Onderzoekers en start-ups hebben een plan om water op het noordpoolijs op te spuiten. Dat zou het smelten tegen moeten gaan. Zou dat echt werken? Heb je vragen, suggesties of ideeën over…

Donald Trump zei in zijn inauguratiespeech dat hij de stars and stripes wil planten op de planeet Mars. Het is een droom die techbaas Elon Musk en met hem al vele anderen al langer hebben. Hoe heeft dit idee zich de afgelopen decennia ontwikkeld? Wat zou er praktisch moeten gebeuren als de mens naar Mars reist? En waarom zou je eigenlijk naar Mars …

Een bolderend korhoen is al decennialang een waar Nederlands natuurspektakel, alleen te zien en te horen in de lente, bij zonsopgang, op de heide van de Sallandse Heuvelrug. Maar hoe lang is dit spektakel nog te zien? Van de tienduizend korhoenders die Nederland ooit had, zijn er nog maar enkele exemplaren over. Is deze vogel nog wel te redden voor…

Jojo-en, veel mensen die diëten hebben er last van. Waarom is het zo moeilijk om op gewicht te blijven als je bent afgevallen? Wat gebeurt er in het lichaam? En waarom jojoot de één wel en de ander niet? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected] Host: Laura Wismans Gast: Martine Kam…

Het is een snelgroeiend onderzoeksgebied, maar werd lang met argusogen bekeken: astro-biologie, het wetenschappelijk onderzoek naar buitenaards leven. Hoe doe je onderzoek naar iets wat volgens velen niet eens bestaat, of zelfs kán bestaan? Hoelang wordt hier al naar gezocht? En aan welke regels zou complex buitenaards leven volgens biologen moeten…

In Nederland worden voor biomedisch onderzoek proefdieren gebruikt. Tegelijkertijd groeit de maatschappelijke verontwaardiging over dit type testen. Heeft onderzoek met proefdieren nog wel toekomst? Wat zouden de alternatieven zijn? En kan de wetenschap eigenlijk wel zonder deze dieren? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? …

Genocide is de zwaarste misdaad tegen de menselijkheid. Tegelijkertijd is het moeilijk genocide te bewijzen. Welke criteria zijn er? Hoe lang vinden genocides al plaats? En wat is er mogelijk wanneer genocide eenmaal bewezen is? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected] Host: Gem…

Het is winter. Planten en bomen lijken dood of in diepe slaap. Toch gebeurt er van alles, onder en boven de grond. Wie goed kijkt, ziet ontluikende, groene, en zelfs bloeiende bomen en planten. Hoe kan dat? En maakt klimaatverandering dat we nu andere dingen zien dan decennia geleden? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Ma…

Je komt hem tegen in kinderboeken, stripverhalen, tekenfilms: Reinaert de Vos. Het oorspronkelijke dertiende-eeuwse dierenverhaal 'Van den vos Reynaerde' is de bekendste en misschien wel de meest moderne tekst uit de Nederlandse Middeleeuwen. Historici en taalkundigen raken niet uitgepraat over dit complexe gedicht dat vol staat met vileine humor e…

We drinken thee, gebruiken oordopjes en kopen een duur matras. We doen alles voor een goede nachtrust. Maar wat gebeurt er precies in onze slaap? En is die 8 uur eigenlijk wel nodig? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected] Host: Lucas Brouwers Gasten: Hendrik Spiering en Gemma …

Ze had alles tegen om wereldberoemd wetenschapper te worden: ze was arm, immigrant én leefde in een tijd waarin vrouwen nauwelijks toegang kregen tot de universiteit. Toch deed Marie Curie baanbrekend onderzoek naar radioactiviteit en won hiermee twee Nobelprijzen. Waarom werd ze dan toch door half Frankrijk gecanceld? Heeft u vragen, suggesties of…

Het poolijs smelt door de klimaatopwarming. Lastig voor de ijsbeer, want die heeft ijs nodig om op zeehonden te kunnen jagen. Toch zijn er véél meer ijsberen dan 50 jaar geleden. Hoe erg is ijsverlies nu echt voor ijsberen? Gaan ze de klimaatverandering overleven? En hoe onderzoek je dat eigenlijk? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze jou…

Ieder kind kent het alfabet en ook de herkomst ervan leek altijd zo simpel. Maar kleicilinders in Syrië zorgen nu voor verwarring. Wanneer is het alfabet echt ontstaan? En hoe is het verspreid? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected] Host: Gemma Venhuizen Gasten: Bart Funnekott…

Hoosbuien, overstromingen, orkanen en droogte: dát het klimaat verandert, daar zijn de meeste mensen het wel over eens. Maar over de oplossingen van het klimaatprobleem heerst grote verdeeldheid. Waarom zijn we zo verdeeld, en hoe komen we tot elkaar? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via omb…

Van bacteriën die plastics opeten tot magnetische vloeistof die elektronica-afval scheidt: in onderzoek lijkt de technische potentie van recycling veelbelovend. Toch zijn er dit jaar alleen al in Nederland vier plastic-recyclers failliet gegaan. Hoe kan dat? Waarom is er bij recycling zo’n verschil tussen onderzoek en economische praktijk? Heeft u …

Een hand vol supplementen slikken of toch dat slokje ambrozijn? Al sinds mensenheugenis zoeken mensen naar manieren om de dood te slim af te zijn. Verouderingsonderzoekers maken inmiddels grote stappen. Wat bepaalt de leeftijdsgrens van de mens? Kunnen we die oprekken, en tot hoe ver? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Ma…

Kweekvlees, in het lab gemaakt uit dierlijke stamcellen, komt steeds dichter bij het bord. Sinds dit jaar mag het in Nederland geproefd worden. Maar is het veilig om te eten? Wat zijn de echte risico's en welke angsten zijn ongegrond? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected] Sho…

Asfalt, beton, klinkers en stoeptegels: de stad lijkt op het eerste gezicht een aangelegde woestijn. Maar richt je blik op de grond en je ontdekt tussen al dat steen een ware jungle, met soorten als wolfsmelk, steenbreekvaren, de vijgenboom en zelfs de zeldzame dwergmunt. Waar komen al die planten vandaan? En waarom doen ze het zo goed in de stad? …

Paaseiland is een plek van vele raadsels. Wat betekenen die bijzondere beelden, komen de oorspronkelijke bewoners echt uit het verre Zuid-Amerika, wie kan hun ongewone schrift nog lezen? En bovenal: is de beschaving er inderdaad plotsklaps ingestort door slecht natuurbeheer? Kortom: wat is er allemaal gebeurd op dat afgelegen eiland in de Stille Oc…

Hij is niet bruin en ook geen vis; de bruinvis, de meest iconische walvisachtige in de Nederlandse wateren. En hoewel hij fotogeniek is met zijn stompe snuit en kleine vin, het gedrag en de leefwijze van de walvis blijft mysterieus. Met nieuwe technieken willen onderzoekers grip krijgen op de bruinvis. Maar hoe bestudeer je een dier dat zich nauwel…

De Nobelprijs voor chemie gaat dit jaar naar Demis Hassabis en John Jumper van Google DeepMind en David Baker van de universiteit van Washington voor hun onderzoek naar eiwitstructuren. Host: Gemma Venhuizen Gasten: Laura Wismans en Niki Korteweg Redactie en montage: Rosa van Toledo Foto: Foto: Matt Dunham / AP Zie het privacybeleid op https://art1…

De Nobelprijs voor natuurkunde gaat dit jaar naar John Hopfield en Geoffrey Hinton. Zij krijgen de Nobelprijs Natuurkunde voor hun pionierswerk aan kunstmatige neurale netwerken. Host: Gemma Venhuizen Gasten: Dorine Schenk en Laura Wismans Redactie en montage: Rosa van Toledo Foto: Matt Dunham / AP Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy…

De Nobelprijs voor Geneeskunde gaat dit jaar naar de Amerikanen Victor Ambros en Gary Ruvkun voor hun ontdekking van ‘micro-RNA’s’, kleine stukjes erfelijke informatie die de activiteit van andere genen reguleren. Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected] Host: Gemma Venhuizen Ga…

We kijken massaal naar programma’s als De Slimste Mens en doen IQ-testjes op sociale media. Maar wat is intelligentie eigenlijk? Kun je je IQ trainen? En hebben we intelligentie eigenlijk nog wel nodig, met een smartphone op zak? Host: Gemma Venhuizen Gasten: Niki Korteweg & Hendrik Spiering Redactie, opname en montage: Jeanne Geerken, Elze van Dri…

Toenemende droogte, sterke afkoeling in Europa, zeespiegelstijging in Noord-Amerika: dat zouden zomaar enkele gevolgen kunnen zijn als een van de belangrijkste oceaanstromen ter wereld, de AMOC, door klimaatverandering stil komt te liggen. En dat kan al binnen enkele tientallen jaren gebeuren, blijkt uit recente studies. Hoe waarschijnlijk is dat? …

Het oog van de kenner was altijd bepalend in de kunstwereld. Tegenwoordig heeft het kennersoog concurrentie van natuurwetenschappelijk onderzoek. Uit welk materiaal bestaat een schilderij of object, hoe oud is het en hoe is het gemaakt? Geavanceerde apparatuur kan veel onthullen, en dat helpt om de maker te achterhalen en beter te conserveren en te…

De maanlanding die niet zou hebben plaatsgevonden. Een satanistisch pedonetwerk dat kinderen afslacht en de aanslag van 9/11 die door de Amerikanen zelf zou zijn georkestreerd. De lijst met hardnekkige complottheorieën zou nog veel langer kunnen zijn. Waar komen zulke theorieën vandaan? Hoe moeten we ze begrijpen? En hoe gevaarlijk zijn complottheo…

In de Atlantische Oceaan, in de Golf van Guinea ligt een eiland: Null Island. Je kunt er vakantiehuizen huren en fietsroutes volgen. Tenminste, dat lijkt zo. In werkelijkheid is alleen oceaan zo ver je kunt zien. Null Island is een fictief eiland, verzonnen door digitale kaart-professionals. De kaartgegevens die zich daar vertonen zijn fouten. Cart…

Psilocybine, de werkzame stof uit paddo's, helpt mogelijk bij ernstige onbehandelbare depressie. Een nieuwe Amerikaanse studie laat zien dat er ook echt veranderingen plaatsvinden in het brein. Ook andere psychedelische drugs worden onderzocht als middel tegen psychiatrische aandoeningen. Hoe ver zijn deze onderzoeken? En zijn 'partydrugs' straks g…

Vastende muizen leven zo’n dertig procent langer, dat is al tientallen jaren bekend. Maar hoe zit dat bij mensen? Wat gebeurt er in ons lichaam wanneer we een langere periode niets of weinig eten? En waarom hebben veel culturen een traditie van vasten, terwijl de gezamenlijke maaltijd juist zo’n belangrijk sociaal moment is? Presentatie: Gemma Venh…

Knijp jij in het verkeer ook regelmatig je ogen dicht, omdat het licht van je tegenligger zo fel is? Laura Wismans zocht uit hoe het komt dat veel koplampen tegenwoordig onprettig zijn voor andere weggebruikers. Tijdens haar zoektocht stuitte ze op innovatieve potentiële toepassingen van ledlicht in het verkeer. Presentatie: Gemma Venhuizen Gast: L…

Tegen jezelf praten zou een teken zijn dat je gek aan het worden bent, zo wordt wel eens gezegd. Maar dat kan niet waar zijn, want we praten bijna allemaal wel eens hardop tegen onszelf. Hendrik Spiering vraagt zich af: waarom doen we dat? En wanneer zijn we daarmee begonnen? Dit is de vijfde aflevering van een zomerserie over alledaagse vragen met…

Heeft het zin om voor het drinken nog langs de snackbar te gaan? Komt alcohol sneller in je bloed als je door een rietje drinkt? En waarvan raak je sneller aangeschoten: een cocktail of een biertje? Martine Kamsma zocht uit wat er waar is van de theorieën die rondzwerven op het internet. Dit is de vierde aflevering van een zomerserie over alledaags…

Door klimaatverandering en overbevissing komen er naar verwachting steeds meer kwallen in de zee. En deze dieren kunnen venijnig steken, sommigen soorten zijn zelfs dodelijk. Er gaan veel adviezen rond over wat je bij een kwallensteek zou moeten doen – azijn erop, een ice pack, bakpoeder, over de wond heen plassen. Maar wat werkt nou echt? Niki Kor…