3. Lift off

Kuipers en de Kosmos

Als ruimtevaarder moet je vooral je angsten opzij zetten als je eenmaal op het punt staat de ruimte in te gaan. De basiselementen zijn voor elk type astronaut, kosmonaut of taikonaut hetzelfde: je zit in feite op een bom, zegt astronaut André Kuipers. Je angst kun je maar beter opzij zetten. Daarom is het belangrijk om je goed te concentreren op je taak. ‘Ik wilde niet dat door mij de vlucht ging mislukken.’

Dit is een podcast van BNR & Quest. Je vindt alle afleveringen in de BNR app, of wekelijks twee afleveringen via alle bekende platformen. Zweef nog even verder met Andre door de ruimte met zijn wekelijkse column op Quest.nl.

Tegenwoordig worden ook weer vluchten gelanceerd vanuit de VS, maar tien jaar lang was alles geconcentreerd rond Bajkanur in Kazachstan, een soort Russische enclave dicht bij de evenaar en vrij onherbergzaam, waardoor je weinig schade kunt aanrichten op de grond. ‘in Bajkanu raak je hooguit een kameel.’ Kuipers werd gelanceerd vanaf dezelfde plek als Yuri Gagarin, de eerste mens ooit in de ruimte. ‘Het is dus industrieel erfgoed, en het is er allemaal nog.’

Ondanks de grote verschillen tussen ruimtevaarders uit verschillende windstreken zijn enkele dingen voor iedereen gelijk: als ruimtevaarder krijg je te maken met dezelfde versnelling, enorme G-krachten en een baan om de aarde. Daar kan uiteraard van alles mis gaan, maar voor angst is geen ruimte. Die had Kuipers dan ook niet. ‘Ik was geconcentreerd op mijn taak, vooral om geen grote stommiteiten te begaan. Ik vertrouwde op het systeem. Dat doet iedereen elke dag, dus dat doe je als astronaut ook.’

De eerste raketvlucht van Kuipers vond plaats zo’n 33 jaar na eerste boekje over ruimtevaart dat hij bij zijn oma las. Zijn voornaamste taak was om na het opbranden van de derde trap, na zo’n negen minuten, te controleren of de juiste lampjes aan en uit gingen. ‘Anders ben je niet losgekoppeld van de derde trap en dan ga je terugtuimelen. Ik moest dan knoppen indrukken en een schakelaar omzetten om los te komen van die derde trap — daar ben je heel erg op geconcentreerd en dat heb je ook veel geoefend in een simulator.’

De Sojoez, waarmee naar het ruimtestation ISS wordt gevlogen, bestaat uit drie delen, schetst Kuipers: een klein leefgedeelte waar je eet en naar de wc gaat. Daarnaast zit het gedeelte van waaruit start en landing worden beleefd, en daaronder een onbereikbaar deel met motoren, brandstof en zonnepanelen. ‘Dus je kruipt eerst het leefgedeelte binnen, waarna je verder afdaalt. Het voelt eigenlijk meer als grotonderzoek dan als ruimtevaart, zo krap is het. Je moet het ook heel voorzichtig doen, zodat je geen knoppen omzet.’

Blauwe kromming van de aarde

De eerste klap die je voelt is het wegvallen van de opduwraketten, op zo’n 40 kilometer hoogte. Na 80 kilometer ging het omhulsel eraf en kon Kuipers naar buiten kijken. ‘Dat was een heel bijzondere ervaring: door het raampje zag ik opeens de blauwe kromming van de aarde, en daarna zwart. Dat is een heel aparte combinatie, en het moment dat ik besefte dat ik in de ruimte zat en naar de aarde keek. Dát was in feite de droom waar ik als kind mee bezig was: ik wilde de aarde een keer vanuit de ruimte zien.’

Éigenlijk was Kuipers al tevreden geweest als hij één baan om de aarde had gemaakt. Maar het bleek pas het begin: ‘Je moet van 80 kilometer door 250 kilometer hoogte. En al na minder dan negen minuten houdt de motor op met branden en begin je te zweven.’ Dat is ook het moment dat je alles kunt gaan controleren of er geen lekken zijn, of er voldoende stroom is en of de zonnepanelen zijn uitgeklapt. ‘En dan schud je elkaar de hand: je kunt naar buiten kijken en dan zie je die aarde zo op 250 kilometer onder je door trekken.’

Uiteindelijk moet je naar ruimtestation ISS op 400 kilometer hoogte. ‘Als kinderen vragen hoe het voelt zeg ik: het lijkt op een achtbaan: je wilt het graag, je weet dat het veilig is, maar je weet niet precies wat er gaat komen. Dan zit je in een stoeltje, de klemmen gaan voor, je kunt er niet meer uit en dat ding kruipt naar boven. Dat is ook wat je bij een lancering hebt: je wilt het graag, het is redelijk veilig en je weet niet precies wat er gaat komen. Dan krijg je zo’n prettige spanning in je buik, dát is een lancering.’

Over Kuipers en de Kosmos

Dit is een verhaal over dromen. Het verhaal van de kleine André Kuipers, een jongetje met een bril uit Kattenburg, die geïnspireerd door de sciencefiction-boekjes die hij van zijn oma kreeg, er alles aan deed om zijn droom in vervulling te laten gaan. De aarde zien, vanuit de ruimte. In Kuipers en de Kosmos vertelt André zelf zijn onwaarschijnlijke verhaal. Hij neemt je mee op een onvergetelijke reis die begint in Sterrenstad, het legendarische trainingscentrum voor kosmonauten, buiten Moskou, waar Yuri Gagarin zelf zijn opleiding volgde. In acht afleveringen hoor je hoe je als Nederlander astronaut wordt, hoe de loodzware training eruit ziet, hoe het voelt om in een raket door de dampkring te gaan. André vertelt je alles over het wonderbaarlijke leven aan boord van het Internationale Ruimtestation, waar hij als enige Nederlander twee keer verbleef. Wat doet het met je om de zon zestien keer per dag op te zien komen en weer neer te gaan? Hoe bereid je jezelf, en je gezin, voor op het idee dat je misschien nooit meer terug komt? En hoe voelt het om de aarde te zien vanuit de uitkijkkoepel in het ISS? Laat je meevoeren in het verhaal van André, verteld op een manier zoals je het nog nooit hebt gehoord. In André’s eigen woorden kom je dichterbij een raketlancering, het ISS, Sterrenstad en het oneindige heelal dan je ooit geweest bent. Abonneer je nu op Kuipers en de Kosmos, en mis geen aflevering.

Over André

Het ruimtevaartavontuur van André Kuipers (1958) begon toen hij twaalf was en sciencefictionboekjes kreeg van zijn oma. Hij wist het zeker: ooit zal ik zelf de aarde vanuit de ruimte bekijken. Zijn hele carrière stond in het teken van de ruimtevaart. Na een studie geneeskunde werd hij keuringsarts bij de Koninklijke Luchtmacht, waar hij onderzoek deed naar ruimtelijke desoriëntatie bij vliegers en ruimteziekte bij astronauten. Daarna ging hij aan de slag als arts en wetenschappelijk onderzoeker bij de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. In 1998 werd hij door de ESA geselecteerd als astronaut en opgenomen in het Europese astronautencorps. Na ajren van training vloog hij in 2004 zijn eerste missie naar het ISS. Die missie duurde elf dagen. Zijn tweede missie, zeven jaar later, was een stuk langer. Toen bleef hij 193 dagen in de ruimte. Sinds zijn terugkomst maakte hij onder meer theatervoorstellingen televisieprogramma’s over de ruimtevaart. Op 4 oktober 2024 gaat zijn film Beyond in de Ziggo Dome in première. Beyond toont André de oneindige schoonheid van onze aarde, gezien vanuit de ruimte door de ogen van een astronaut. Beyond is vanaf 10 oktober in heel Nederland in de bioscoop te zien.

Over de makers

Kuipers en de Kosmos is een podcast van BNR en Quest, gemaakt door André Kuipers en Connor Clerx.

Redactie: Diederik de Groot met hulp van Sander Koenen

Interviews en montage: Connor Clerx

Muziek en sounddesign: Gijs Friesen en Connor Clerx

Mixage: Gijs Friesen

Eindredactie: Manon van der Knaap-Hartig

Krijg je geen genoeg van André’s verhalen over de ruimtevaart? Lees dan ook zijn column in Quest.

See omnystudio.com/listener for privacy information.