315 - Vrouw, leven, vrijheid: oorzaken en achtergronden van het straatprotest in Iran. En: de rijke Perzische cultuur

Betrouwbare Bronnen

In September 2022 werd de 22-jarige Mahsa Amini opgepakt door de Iraanse moraalpolitie omdat ze niet de verplichte islamitische hoofddoek droeg. Haar dood werd het startsein voor massale straatprotesten, die nog steeds voortduren onder het indringende motto 'Jin – Jiyan - Azadi’. Vrouw, leven, vrijheid. Het regime beantwoordt de onrust sinds deze maand met publieke executies.

Jaap Jansen en PG Kroeger duiken in historie en actualiteit van deze gebeurtenissen en wijzen op de unieke Perzische beschaving die in het geding is.

In het bewind en de ondergang van sjah Mohammed Reza Pahlavi liggen ook nu nog veel oorzaken van de actuele omstandigheden. Ook hij manipuleerde een facadedemocratie, corrupte staatsbedrijven en meedogenloze terreur door de geheime dienst. Tegelijkertijd wilde hij van Iran een modern, hoogopgeleid en machtig bondgenoot van het Westen maken. Zijn succes daarmee werd zijn ondergang.

De revolutie van Ruhollah Khomeini was vervolgens een triomf van de verwaarloosde rurale streken op de urbane moderniteit. In deze aflevering van Betrouwbare Bronnen vertellen we hoe lokale comités van het regime de straat controleerden en hoe geestelijke stichtingen de burger afhankelijk maakten van sociale gunsten. Intussen ontstond rond de Raad van Hoeders met de geestelijk leider – na Khomeini volgde Ali Khamenei - een nieuwe machtselite: de Revolutionaire Garde. Deze gewapende militie domineert het staatsapparaat en heeft een derde van de economie in handen.

Door corruptie, wanbeleid en westerse sancties zijn essentiële levensbehoeften als voedsel peperduur geworden en medicijnen schaars. Bovendien pikt de relatief zeer jonge bevolking de culturele onderdrukking niet meer. De protesten zijn dan ook allereerst gericht tegen de symbolen daarvan - bovenal de verplichte hijab - en tegen het dictatoriale uniformisme van de sjia ideologie. Maar ook de klimaatveranderingen spelen mee. In Iran zijn kleine burgeroorlogjes gaande vanwege watergebrek en verdroging in regio's en steden. Dit maakt mensen wanhopig en destabiliseert ook de economie.

Uniek is dat vrouwen en meisjes de spirituele leiding hebben en daarmee dit protest definiëren. Het regime lijkt daardoor bijna hulpeloos. Jaap en PG schetsen hoe die aard van de protesten bepaald wordt door de Perzische cultuur, die veel verder strekt dan een Iraans nationalisme en die sjia ideologie. Poëzie, dans en muziek staan centraal. Een 21ste eeuwse uiting daarvan is het lied Baraye dat nu overal gezongen wordt.

Daarom is het goed om ook te kijken naar de vele vruchten van beschaving en wetenschap die wij danken aan de Perzen. Van banken en cheques tot tulpen. Van papier tot astronomie. Van abstracte kunst tot medische kennis. Zelfs de dichtkunst van Goethe kon niet zonder Perzische inspiratie! En wijn, dankzij sjah Jamshid in 5000 voor Christus.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show! Vrienden kunnen bij deze aflevering meedingen naar een originele fles wijn van Perzische wijnbar De Filosoof in Den Haag!

Heeft u belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Stuur voor informatie een mailtje naar [e-mail]

***

Hieronder nog meer informatie. Op Apple kun je soms niet alles lezen. De complete tekst vind je altijd hier

***

Verder luisteren

311 - De wereld volgens Simon Sebag Montefiore

299 - Dramatische verschuivingen in de wereldpolitiek. Europa heeft eindelijk een telefoonnummer

270 - Hoe Sigrid Kaag de hoogste Nederlander werd bij de Verenigde Naties

262 - Waarom India - ook voor Nederland - steeds belangrijker wordt

244 - Frans Timmermans over klimaatbeleid, geopolitiek en weerbare democratie

236 – Václav Havel, de dissident die president werd

154 - Watergezant Henk Ovink: 'Negentig procent van alle rampen in de wereld heeft met water te maken'

151 - Terug naar Uruzgan

128 - Artsen zonder Grenzen: de grootste noodhulp-operatie uit haar geschiedenis

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:37:52 – Deel 2

01:25:00 – Einde

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.