292 - De koningin is dood, leve de koning! De politiek van sterven en opvolgen

Betrouwbare Bronnen

Met de dood van koningin Elizabeth II eindigt een tijdperk. En het karakteristieke van constitutionele monarchieën is dat er dan ook meteen een nieuw tijdperk begint.

Het lijkt allemaal te gaan zoals ‘t hoort, al eeuwenlang. In deze aflevering van Betrouwbare Bronnen duiken Jaap Jansen en PG Kroeger in actualiteit en historie die laten zien dat dit bepaald niet zo is en dat zo'n periode van rouwbeklag en opvolging vaak vol zit met spanningen, onverwachte effecten en politieke troebelen.

Het eerste dat opvalt is natuurlijk dat zodra de Queen stierf een volledig ingestudeerde en geoefende procedure in gang gezet werd. Iedereen wist wat hij moest doen. Dat is de essentie van een ritueel immers. Het is een context van handelen die de antichaos moet verzorgen. Rituelen moeten een soort tijdloosheid suggereren.

De fijnproevers zien dezer dagen allerlei nieuwe elementen in het ritueel die de Queen uiteraard zélf heeft goedgekeurd of geëntameerd. Buitengewoon politiek is hoe zij haar overlijden in Schotland maximaal wist uit te buiten. Dat zij tot zo’n politieke interventie bereid is, vertelde oud-premier David Cameron een tijd geleden al. Uitermate pikant en indiscreet!

Het ritueel in Londen lijkt dan weer zeer traditioneel. Maar zelfs de kerk waar haar uitvaart plaatsvindt is ongebruikelijk en duidelijk een heel persoonlijke keuze. Zoals ook de enorme stoet van wereldleiders aan haar baar allesbehalve vanzelfsprekend is. Ook hier: innovatie alom.

Na de dood van een vorst is het de opvolging waar alles dynastiek en politiek om draait. PG wijst erop dat wij hierover bij ons vaak heel ouderwets en eurocentrisch over denken. En in deze fase kan heel veel heel fout gaan. Onze eigen historie kent een voorbeeld van een bijna-ramp en een van een indrukwekkend, zelfverzekerd optreden van een heel jonge Duitse prinses.

Het ritueel eindigt pas als de vorst definitief is bijgezet en het gewone leven weer voort kan gaan. Ook die bijzetting is uiterst politiek en vereist de nodige finesse en stuurmanskunst. Hiervoor hadden ze vroeger in Frankrijk en Spanje zeer doordachte handelingen. Jaap wijst op het opvallende fenomeen dat juist in communistische dictaturen die afronding eigenlijk nooit gebeurt: ze openbaren de leider als een soort eeuwig aanwezig figuur, voor altijd opgebaard voor het publiek. Waarom is dat?

En Europa? De Europese Unie is nog jong en heeft hier nog geen eigen tradities. Maar die komen wellicht min of meer vanzelf. De herdenkingsbijeenkomst voor Helmut Kohl – met de kist in het halfrond van het Europees Parlement in Straatsburg - was een eerste poging.

Natuurlijk eindigt deze editie met passende muziek van dé Britse componist (die overigens geboren was in Duitsland). Georg Friedrich Händel schreef 'Let the bright Seraphim!' als aria bij de dood van een bijbelse held. En de favoriete diva van de Queen zingt het!

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door donaties van luisteraars via Vriend van de Show. Sponsoring of adverteren is ook mogelijk. Stuur een mailtje naar [e-mail] voor informatie.

***

Hieronder nog meer informatie. Op Apple kun je soms niet alles lezen. De complete tekst vind je altijd hier

***

Verder luisteren

In veel afleveringen van Betrouwbare Bronnen komen koningen, koninginnen en zelfs keizers voor. Meestal over hun poltieke rol en betekenis. En ook hebben we het regelmatig over rituelen. Hier een kleine keuze:

08 - Paul Rem over The Queen

274 - Thorbecke, denker en doener

214 - Prinsjesdag 2021: Vorstelijke verblijven, vergeten prinsessen en koninklijke drama's

190 - Napoleon, 200 jaar na zijn dood: zijn betekenis voor Nederland en Europa

129 - De rommelige historie van Prinsjesdag

80 - Rutte en de ministeriële verantwoordelijkheid

74 - Nooit Gebouwd Den Haag

69 - Britse verkiezingen! PG Kroeger over 'the mother of parliaments'

49 - De koningen van Hispanje die wij altijd hebben geëerd

43 - Binnenhof: eeuwenoud ratjetoe

En bij deze aflevering 292 kunnen we ook verwijzen naar:

203 - De Tweede Kamer verhuist: uniek, maar ook weer niet zó bijzonder (oa over de herdenking van Helmut Kohl in Straatsburg)

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:53:33 – Deel 2

01:30:24 – Einde

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.