269 - Vijf boeken die je moet lezen om Europa beter te begrijpen

Betrouwbare Bronnen

Veel mensen zijn zich er niet van bewust, maar op 9 mei vieren we de Dag van Europa. In deze aflevering daarom aandacht voor een vijftal boeiende boeken die je Europa beter leert begrijpen.

Allereerst een grote cultuurhistorische studie van wat Europa nu toch eigenlijk is. De Duitse literatuurwetenschapper Jürgen Wertheimer schreef een gedurfde analyse van 2500 jaar beschavingsgeschiedenis: 'Europa, eine Geschichte seiner Kulturen'. Hij laat zien hoe in ons werelddeel al vanaf de klassieke oudheid een voortdurende balans bestond tussen een gemeenschappelijk gedragen identiteit en een grote diversiteit van talen, volkeren, regio's, steden, naties, kunsten en wetenschappen. Het opvallende van Europa is hoe in die grote verscheidenheid voortdurend contacten werd gelegd en verdiept. Er was een permanente uitwisseling van handel en ideeën. Het Europa van onze tijd heeft deze kenmerken nog steeds en zelfs de wijze waarop de instituties van de EU werken wordt er sterk door bepaald.

De grootste rivier van Europa stroomt door Rusland, volgens velen is zij zelfs het wezen van dat land: de Wolga. Over de historie en de rol van deze grote waterstroom schreef Janet Hartley een magnifiek boek: 'The Volga'. Van haar reis door de tijd, langs de oevers van de rivier leer je heel veel over de grote rol en betekenis daarvan. En je ontmoet hier onbekende volken en mensen, van de Chumash tot de Khans. De Wolga was door de verbinding met de Kaspische Zee - een reusachtig binnenmeer - meteen ook de vaarroute naar de Kaukasus en landen in de Levant en Midden Azië. Zo ontmoetten ook West- en Noord-Europese handelaren en reizigers via deze rivier hun contacten en klanten uit andere werelddelen.

Een Europeaan die zelf over de hele wereld handel dreef en contacten onderhield, schreef boeiende 'Mémoires': cognacmaker en topmanager Jean Monnet, die uitgroeide tot 'le Père de l'Europe'. Zijn herinneringen vertellen over het ongekend drukke en invloedrijke leven van een man die eigenlijk iedereen kende die er toe deed en met hen geschiedenis schreef. PG noemt het boek een soort masterclass in succesvol organiseren en leiding geven. Monnet beschrijft heel helder hoe hij zijn pionierswerk bij de opbouw van het nieuwe Europa concreet inrichtte en aanpakte. Af en toe wat mopperend op die eigenwijze Hollanders.

Wie de actuele worstelingen in Duitsland met de oorlog in Oekraïne en met Poetin wil begrijpen, moet 'Republik der Angst. Eine Andere Geschichte der Bundesrepublik' van Frank Biess lezen. Bies analyseert de recente West-Duitse geschiedenis aan de hand van golven van vreesachtige visioenen die het publieke debat beheersten. Ondanks het Wirtschaftswunder en de succesvolle integratie in Europa drukten het verleden en de catastrofes van de twintigste eeuw een zwaar stempel op de Duits samenleving. Biess wijst op angsten zoals voor het 'Waldsterben', het communisme, de terugkeer van de Nazi’s, kernenergie en automatisering. Existentiële onzekerheden waren nooit ver weg en dat is ook nu weer duidelijk te merken.

Wie in onze tijd Poetin ziet optreden en QAnon en andere complotdenkers, kan veel hebben aan het boek 'LTI' van de Duitse taalkundige Viktor Klemperer. Door zijn observatie van de invloed van het Nazibewind op de taal en de communicatie van zijn tijdgenoten werd dit boek een echte klassieker. En het Europa en Rusland van nu maken het weer heel actueel.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door de Europese Unie en door donaties van luisteraars via Vriend van de Show. Sponsoring of adverteren is ook mogelijk. Stuur een mailtje naar [e-mail] voor informatie.

***

Hieronder nog meer informatie. Op Apple kun je soms niet alles lezen. De complete tekst vind je altijd hier

***

Verder luisteren

107 - Jean Monnet, de vader van Europa

105 - 75 jaar bevrijding: Dagelijks leven in Nazi-Duitsland (oa over Viktor Klemperer)

***

Tijdlijn

00:00:00 – Intro

00:06:58 – Jürgen Wertheimer – Europa, die Geschichte seiner Kulturen

00:20:57 – Janet Hartley – The Volga

00:34:20 - Frank Biess – Republik der Angst

00:53:01 – Jean Monnet – Mémoires

01:05:29 – Viktor Klemperer – L T I

01:22;$8 – Einde

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.