))
Onbehaarde Apen is de wekelijkse wetenschapspodcast van NRC. Lucas Brouwers, Hendrik Spiering en Gemma Venhuizen bespreken kleine ontdekkingen, wilde theorieën, wereldschokkende inzichten en alles wat daar tussenin zit.
B
Behekste Man of de Gesloten Koop, De by DICKENS, Charles
Het kerstverhaal van 1848. Vertaling van The Haunted Man and the Ghost’s Bargain. Mr. Redlaw, een scheikunde leraar, krijgt van een geest de gave om zichzelf en zijn medemensen te bevrijden van alle pijnlijke herinneringen en gevoelens. Motto van het boek: "Heer, houd mijn geheugen fris".(Inleiding van Marcel Coenders)
Over diepzeediertjes die broeikasgassen eten, immuuncellen die zichzelf opofferen en de zoektocht naar planeten. Over de nieuwste medicijnen, zonnecellen en sensoren. Kortom: hoe werkt de wereld om ons heen en hoe kunnen we hem nog beter maken?
W
Why Chemical Reactions Happen Prof. Cees Gooijer FEW
Eerstejaars college scheikunde en farmaceutische wetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Van prof. Cees Gooijer, genaamd 'why chemical reactions happen'.
Een talkshow waarin we bètastudies concreet maken door middel van persoonlijke verhalen. Dat doen we samen met uitvinders, zowel studenten als werkenden, met verschillende technische achtergronden. Hoe denken zij dat hun wetenschap en werk de wereld verandert en gaat veranderen? Per aflevering onderzoeken we hoe één specifiek vakgebied de maatschappij beïnvloedt.
N
NRC Onbehaarde Apen
1
#121 Waarom we steeds vaker landen op planetoïden
49:37
49:37
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
49:37
N
NRC Onbehaarde Apen
1
#120 Wat er zoal leeft in onze poep
59:33
59:33
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
59:33
Poep, we spoelen het snel door en op straat lopen we er met een grote boog omheen. Maar wie beter kijkt, vindt in elke drol of keutel duizenden kleine beestjes, bacteriën, schimmels en virussen. Wat leeft er allemaal in onze ontlasting en wat zegt dat over de gezondheid van onszelf en de natuur? Presentatie: Lucas Brouwers Gast: Nienke Beintema en …
N
NRC Onbehaarde Apen
1
#119 Vergeet die oeroude rolverdeling: vrouwen jagen óók
54:33
54:33
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
54:33
Een vondst in Peru zet het beeld van de jagende man en de zorgende vrouw op zijn kop. Hoe komt het dat we nog steeds denken in patriarchale termen? Hoe terecht is dat en hoe komen we er van af? Hendrik Spiering duikt in de oercliché's van Man the Hunter. Presentatie: Lucas Brouwers Productie: Mirjam van Zuidam Montage: Nina van Hattum en Yeppe van …
N
NRC Onbehaarde Apen
1
#118 Wat we weten over het vaccin
57:03
57:03
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
57:03
Welkom in 2021. Sinds vandaag mogen we onze mouw oprollen voor een vaccin tegen het coronavirus. Het zal ongetwijfeld nog een poos duren voordat we bevrijd zijn van het virus, maar het eindspel is hiermee ingezet. Een goed moment om met medisch redacteur Niki Korteweg de balans op te maken. Wat weten we nu over vaccins, en hoe veilig is een inentin…
W
Wetenschap Vandaag | BNR
Dit is misschien wel de allerlaatste Wetenschap Vandaag ooit. Zonder sponsor is er namelijk geen plek meer voor deze rubriek. We gaan er natuurlijk alles aan doen om hem zo snel mogelijk weer terug te krijgen, maar voorlopig moeten jullie het even doen met deze selectie glimlach-verhalen (klik op de kop voor de uitgebreide versie): Het is een slech…
Mensen, dieren, bacteriën, planten: we hebben allemaal mechanosensitieve kanaaltjes in onze cellen (of cel, in het geval van de bacterie). Deze kanaaltjes spelen een belangrijke rol bij de zintuigen voelen en horen. Ook zijn ze belangrijk voor het reguleren van onze bloeddruk en het houden van balans. Ze zitten in snorharen en reageren in de oren z…
Meer lezen over het onderzoek kan hier: Gut cells sound the alarm when parasites invade. De paper vind je hier: The intestinal parasite Cryptosporidium is controlled by an enterocyte intrinsic inflammasome that depends on NLRP6.Door BNR Nieuwsradio
Dankzij de nieuwste technologie konden onderzoekers de rook van bosbranden beter onderzoeken dan ooit. Ze vonden in de grote pluimen honderden verschillende bacteriën en schimmels en zelfs bij hele intense branden was een groot deel gewoon nog in leven. Er moet nog uitgebreider onderzocht worden hoe gevaarlijk de verspreiding van elk van de microbe…
W
Wetenschap Vandaag | BNR
Bomen gebruiken fotosynthese om aan hun brandstof en bouwstenen te komen. Dit intensieve proces heeft twee systemen (twee motoren) nodig om te kunnen draaien. Normaal gesproken worden die twee gescheiden gehouden, want dan zou het mechanisme kapot gaan, maar nu hebben onderzoekers bij een type conifeer (de familie waar ook de spar - onze kerstboom …
W
Wetenschap Vandaag | BNR
Een derde van de wereldbevolking draagt de parasiet bij zich. Hij kan zich verplaatsen tussen gastheren als knaagdieren en vogels, maar wordt pas echt gevaarlijk in zijn hoofdgastheer de kat. Dit is ook het enige dier dat mensen kan besmetten. In de kat vermenigvuldigt hij en plant hij zich voort. In de vorm van een soort besmettelijke sporen gaat …
N
NRC Onbehaarde Apen
1
#117 Een goed spel is zo simpel nog niet
1:29:57
1:29:57
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
1:29:57
Nu we met de feestdagen thuis moeten vieren zijn gezelschapsspellen de ideale manier om je te vermaken. Maar waarom spelen we die eigenlijk? Is spelletjes spelen typisch iets voor mensen of kunnen dieren het ook? Presentatie: Lucas Brouwers, Hendrik Spiering, Gemma Venhuizen Productie: Kim Kabbedijk, Mirjam van Zuidam @lucasbrouwers // @hendrikspie…
Er zijn ongeveer een miljoen insectensoorten. Twee derde van alle diersoorten is insect. Het zijn er gigantisch veel. Omdat ze zo divers zijn zijn ze ook altijd belangrijk geweest voor het vormen van evolutietheorieën. Heel veel vroege evolutiediscussies werden gevoerd op basis van kennis over insecten. Er wordt dus al heel lang onderzoek naar de b…
Wetenschappers hebben voor het eerst fysiologisch bewijs laten zien voor de werking van een belangrijk neuromodulatiesysteem. Zo'n systeem bestaat uit een groep neuronen dat weer een andere groep meer gespecialiseerde neuronen aanstuurt. Als een soort opzichter op de bouwplaats. Het systeem speelt een belangrijke rol bij hoe de hersenen geluid verw…
Veel mensen zullen het herkennen: je ziet iemand anders gapen en dan moet je zelf ook. Soms is het zelfs al genoeg als je het hoort. En het lijkt eerder te gebeuren als het om iemand gaat uit je sociale kring. Iemand die je mag. Waarom het precies gebeurt, dat weten we echter nog niet. We weten wel dat de aanstekelijkheid van gapen zowel bij mensen…
De pronkboon - met zijn platte peulen en slierterige scheutjes die zich in spiraalvorm om stokjes of takjes wikkelen - werd bij toeval de inspiratie voor een soft robot ontwerp. Onderzoekers worstelden met de juiste vorm grijper. Een nagemaakte mensenhand was te lomp en tentakels als die van een octopus waren het ook niet helemaal. Ineens herinnerd…
N
NRC Onbehaarde Apen
1
#116 Waarom vertellen we nog steeds sprookjes?
55:29
55:29
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
55:29
Sneeuwwitje en de zeven dwergen, Doornroosje, Roodkapje: wie kent ze niet? Hoe komt het dat sprookjes zo in ons collectieve geheugen zitten en wie heeft deze ooit bedacht? Wat maakt juist deze verhalen zo bijzonder? En wie is ooit op het idee gekomen dat je kruimeltjes moet strooien om de weg terug naar huis te vinden? Presentatie: Lucas Brouwers, …
In de podcast hoor je hoogleraar Self-Organizing Soft Matter Ilja Voets van de Technische Universiteit Eindhoven. Ze heeft ook een college gegeven aan de Universiteit van Nederland over dit onderwerp.Door BNR Nieuwsradio
Vanwege de naderende lockdown, die Mark Rutte over een paar uur zal aankondigen, zetten we op een rijtje wat de wetenschap vindt van lockdowns.Door BNR Nieuwsradio
In de podcast hoor je Werner Ouwendijk van het Erasmus MC. Meer over het onderzoek dat hij doet met collega Georges Verjans lees je hier.Door BNR Nieuwsradio
N
NRC Onbehaarde Apen
1
#115 Hoe een plundertocht de grote volksverhuizing werd
1:03:07
1:03:07
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
1:03:07
Na de val van het Romeinse Rijk begonnen de grote volksverhuizingen, zo leren we dit in de geschiedenisles. Landkaarten vol pijlen geven de trektochten aan die de Barbaren, Bourgondiërs, Hunnen en vele andere Europese volkeren afleggen tussen de vierde en zesde eeuw. De wildemannen tegenover de beschaafde Romeinen die beetje bij beetje hun macht kw…
In de podcast hoor je onderzoeker Alina Rwei van de TU Delft, meer over haar onderzoek lees je hier. En op de foto zie je haar baby Philip, die zo'n draadloze sensor draagt.Door BNR Nieuwsradio
In de podcast hoor je onderzoeker Daniel Deenen, die donderdag 3 december promoveerde op dit onderwerp. Het onderzoek is gefinancieerd door Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), KWF Kankerbestrijding, en Top Sector Life Sciences & Health. Meer over het onderzoek lees je hier.…
In de podcast hoor je Andrea Weihrauch van de Universiteit van Amsterdam.Door BNR Nieuwsradio
In de podcast hoor je onderzoeker Jeroen Kalkman. Meer over het onderzoek lees je op de website van de TU Delft en het paper kun je hier vinden.Door BNR Nieuwsradio
N
NRC Onbehaarde Apen
1
#114 Lake Ohrid: paradijs voor wetenschappers
45:52
45:52
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
45:52
Voor toeristen is het ‘de parel van de Balkan’ en voor wetenschappers is het een uniek natuurlijk archief dat bijna anderhalf miljoen jaar terug gaat in de geschiedenis: Lake Ohrid. Presentatie: Gemma Venhuizen, Marcel aan de Brugh Productie: Kim Kabbedijk @GemmaJV Word lid van onze Facebookgroep! https://www.facebook.com/groups/nrconbehaardeapen…
In deze audio hoor je Robin Biesbroek van ESA. Lees hier meer over de missie: ESA en ClearSpace SA tekenen contract voor s werelds eerste missie voor ruimtepuinverwijdering. Meer over hoe het ervoor staat met ruimtepuin lees je hier: Space debris by the numbers.Door BNR Nieuwsradio
In deze audio hoor je onderzoeker Sebastian Grönke van het Max-Planck Institute for Biology of Ageing. De volledige paper vind je hier: Sestrin is a key regulator of stem cell function and lifespan in response to dietary amino acids. Eerder onderzoek van deze onderzoekers naar wat er in een dieet voor kan zorgen voor een langer leven vind je hier: …
N
NRC Onbehaarde Apen
1
#113 Snot maakt van je neus een warzone
38:17
38:17
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
38:17
Een verkoudheid was altijd al vervelend, maar in tijden van Covid-19 is het extra verdacht wanneer het snot uit je neus loopt. Toch speelt dit slijmerige goedje een grote rol in het bestrijden van ziekteverwekkers. En daarbij deinst het niet terug voor geweld. Presentatie: Lucas Brouwers, Gemma Venhuizen , Nienke Beintema Productie: Kim Kabbedijk @…
In de podcast hoor je Malou Noten, die 25 november promoveert aan de Universiteit Leiden op dit onderzoek.Door BNR Nieuwsradio
In de podcast hoor je onderzoeksleider Brahim Zarouali universitair docent persuasieve communicatie aan de Universiteit van Amsterdam. Het paper dat geschreven is over het onderzoek kun je geheel lezen via deze link.Door BNR Nieuwsradio
W
Wetenschap Vandaag | BNR
Al jaren en jaren wordt er onderzoek gedaan naar sterrenstelsels waarin vele honderden duizenden miljarden sterren bij elkaar kunnen zitten. Over hoe deze stelsels zich vormen bestaan nog veel vragen. Dankzij infraroodtelescopen kwamen onderzoekers er al wel achter dat er ook hyperlumineuze sterrenstelsels bestaan. Dat zijn stelsel met een helderhe…
N
NRC Onbehaarde Apen
1
#112 We hebben geen zelf, het ego op zijn kop
53:11
53:11
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
53:11
Jezelf heb je altijd bij je, denken we. Maar wie of wat dat zelf eigenlijk is, dát weten we nauwelijks. In eerdere afleveringen (seizoen 1, #10 en seizoen 2, #12) zijn we al eens naar ons "zelf" op zoek gegaan, en twee jaar later zijn we een stuk verder. Want bestaat dat zelf eigenlijk wel? Presentatie: Lucas Brouwers Gast: Hendrik Spiering Product…
Ons zweet bevat allerlei natuurlijke mineralen, zoals zout en kalk. Kunnen we er niet voor zorgen, dachten onderzoekers, dat we de zweetbuisjes blokkeren met ons eigen zweet? De inspiratie kwam onder andere van opgedroogd zweet na het sporten. Als je dat opgedroogde spul nou al in de zweetbuisjes kan laten ontstaan, dan zou dit wellicht het zweet t…
W
Wetenschap Vandaag | BNR
De paper vind je hier: High-capacity auditory memory for vocal communication in a social songbird.Door BNR Nieuwsradio
W
Wetenschap Vandaag | BNR
In deze audio hoor je onderzoeker Tom Shimizu van Amolf. Lees hier meer over het onderzoek: Bliksemsnel risicobeheer in celpopulaties. De paper vind je hier: Adaptive tuning of cell sensory diversity without changes in gene expression.Door BNR Nieuwsradio
W
Wetenschap Vandaag | BNR
Voor je denkt: wat maakt mij schimmel uit een hondenneus nou uit? Dit is één van de vier beruchte schimmels die samen bij mensen zorgen voor 1,5 miljoen doden wereldwijd per jaar. Over zo'n schimmel willen we natuurlijk zoveel mogelijk te weten komen. Is een hond geïnfecteerd met deze schimmel, dan moet een dierenarts zoveel mogelijk ervan uit de n…
Slaap is essentieel voor het opslaan en verwerken van herinneringen en een slaaptekort - weten we - beïnvloedt ons leervermogen en geheugen. Als je dan kijkt naar angstverwerking dan wordt daarbij ook dat leervermogen gebruikt. Je kunt het zo zien: je hersenen kunnen de angstherinnering, als er geen sprake meer van gevaar is, verdrukken met een nie…
N
NRC Onbehaarde Apen
1
#111 Kan een computer creatiever schrijven dan een mens?
59:06
59:06
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
59:06
Gedichten, opiniestukken, interviews.. Geef aan GPT-3 een paar beginzinnen en hij maakt het af. Al jaren zijn wetenschappers bezig met het ontwikkelen van een robot die teksten kan schrijven net als een mens en met dit algoritme lijkt dat gelukt. Welke techniek zit hierachter en wat betekent dit type kunstmatige intelligentie voor de toekomst? @luc…
Onder glaucoom vallen een aantal aandoeningen van het oog die leiden tot beschadigingen van de oogzenuw. Het is de grootste oorzaak van blindheid wereldwijd. Er zijn wel wat middelen die de symptomen ervan behandelen, maar die doen niets voor herstel en daarmee is de schade blijvend. Daar zochten ze in dit onderzoek een oplossing voor. Ze kwamen ui…
Er zijn veel virussen die een suikerlaagje nodig hebben om te functioneren. Dit kunnen ze alleen niet zelf produceren. Ze kapen hiervoor de suikerproductiefabriek in de cellen die ze besmetten. Jaren hebben onderzoekers gekeken hoe ze dit proces zo konden saboteren dat virussen met een defect suikerlaagje komen te zitten. Door een specifiek enzym t…
In deze audio hoor je onderzoeker Ziggy Pleunis van het McGill Space Institute. Lees hier meer over de ontdekking: A fast radio burst in our own Galaxy. De paper van Pleunis en zijn collega's van het Canadian Hydrogen Intensity Mapping Experiment (CHIME) vind je hier: A bright millisecond-duration radio burst from a Galactic magnetar.…
W
Wetenschap Vandaag | BNR
Steeds meer bacteriën zijn resistent tegen de antibiotica die we gebruiken. Daarnaast wordt ook nog verwacht dat het aantal mensen dat een infectieziekte krijgt gaat toenemen. En dus zijn wetenschappers druk met het vinden van middelen waar ziekmakende bacteriën geen trucjes voor hebben en waar ze niet of moeilijk resistent tegen kunnen worden. Bac…
N
NRC Onbehaarde Apen
1
#110 Van mycelium tot heksenkring, het mysterie van de paddenstoel
53:33
53:33
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
53:33
Als je nu een boswandeling gaat maken, struikel je er over: paddenstoelen. Je vind ze ook in onze sprookjes, pastasaus en coffeeshops. Toch is er maar verdacht weinig bekend over deze schimmels. Biologieredacteur Gemma is al jaren gefascineerd door deze bijzondere levensvorm die zich bevindt op het grensgebied tussen plant en dier. Samen met Lucas …
W
Wetenschap Vandaag | BNR
Dit onderzoek werd gedaan door paleontologen van de Universiteit van Washington en het Burke Museum of Natural History & Culture. Deze wetenschappers kwamen fossielen op het spoor van een klein knaagdiertje dat de naam Filikomys primaevus - jeugdige, vriendelijke muis - kreeg. Maar hoe wisten ze nou dat dit een sociaal diertje was? Ze hadden behoor…
W
Wetenschap Vandaag | BNR
230 miljard ton, dat is twee keer zoveel als de CO2-uitstoot van de VS over de afgelopen 100 jaar. Maar hoe hebben ze deze lastige berekening nou gedaan, zonder dat ze alle bodemprocessen op aarde hebben onderzocht? Ze hebben in dit onderzoek gekeken naar de relatie tussen temperatuur en bodemafbraak. Hoe reageert de bodem op verschillende plekken …
W
Wetenschap Vandaag | BNR
In deze audio hoor je onderzoeker Willem Mulder van de Technische Universiteit Eindhoven en TMII, Icahn School of Medicine in New York. Lees hier meer over het onderzoek: Ground-breaking study on trained immunity to fight cancer en hier vind je meer informatie over de startup die de onderzoekers hebben opgezet: Trained Therapeutix Discovery. Wat ex…
Twee onderdelen van ons immuunsysteem leken ook uiterst geschikt voor het beschermen van ict-systemen: het constant verversen van cellen en een decentrale aansturing. Maar hoe vertaal je dat naar ict? Voor het verversen wordt voortgeborduurd op de bestaande nieuwe ict-techniek: Kubernetes. Een systeem waarmee computertoepassingen beheerd kunnen wor…
Het experiment heeft nog het meeste weg van het doorfluisterspelletje van vroeger, maar dan met drumritmes. 120 proefpersonen kregen een ritme te horen en dat moesten ze - alleen in een geluidsdichte ruimte met drie trommels en één stokje - zo goed mogelijk na proberen te spelen. Sommige mensen hoorden het origineel, anderen kregen het stokje door …
N
NRC Onbehaarde Apen
1
#109 Wat we van de doden kunnen leren
56:02
56:02
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
56:02
Het is herfst, de natuur is in verval. Bladeren vallen van de bomen en verrijken de bodem. Ook lichamen ontbinden als je ze in de natuur laat liggen. Wetenschappers willen weten hoe verschillende omstandigheden die ontbinding beïnvloeden. Presentatie: Lucas Brouwers en Hendrik Spiering Gast: Anne van Kessel Productie: Mirjam van Zuidam, Kim Kabbedi…
W
Wetenschap Vandaag | BNR
Malaria wordt verspreid door parasieten. Als een mug ons prikt dringt die parasiet onze bloedbaan binnen en daar besmetten ze menselijke rode bloed cellen en vermenigvuldigen ze zich. De meeste besmettingen vinden plaats in de natte maanden van het jaar. In delen van West Afrika is dit ongeveer van juli tot december. Dat is ook logisch, want in dat…
