Eén filosoof staat centraal. Eén hoofdgast, één side-kick en één presentator gaan over zijn of haar denken in gesprek. Dat is het simpele recept van de Podcast Filosofie van het Centre Erasme.
…
continue reading
Kunnen we in de toekomst gelukkiger leven binnen de draagkracht van de aarde? Dat zou geweldig zijn, maar je vraagt je af: hoe dan?! Wij schreven daarover in 2022 een hoopvol boek: 'Er is leven na de groei'. Duizenden mensen lazen het en velen reageerden met vragen en ideeën. Geweldig! Daarom brengt Just Enough nu de Leven na de groei podcast uit. We bespreken wat leven na de groei voor jou en voor ons als samenleving betekent. We hebben uit de vele reacties geput om de thema's te selecteren ...
…
continue reading
Als we een boek ter hand nemen, over religie of metafysica bijvoorbeeld. Laten we ons dan afvragen: bevat het enig abstract denken over kwantiteit of cijfers? Nee. Bevat het experimenteel redeneren over feiten en het bestaan? Nee. Vertrouw het dan toe aan de vlammen, want het kan niets anders bevatten dan drogredenen en illusies. Op deze manier dru…
…
continue reading
L
Leven na de groei


1
De verkiezingsuitslag als afrekening met het neoliberalisme? (bulletin december)
48:42
48:42
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
48:42
De flagrante overwinning van PVV is misschien wel meer een stem tegen het neoliberalisme dan een stem vóór het beleid van de PVV. In het bulletin van december (we brengen 'm maar gelijk uit) analyseert Paul Schenderling de ontwikkeling van economisch beleid sinds het interbellum, de opbouw van de verzorgingsstaat en de afbouw ervan door de komst va…
…
continue reading
“[Klassiek burgerschap is] de verbinding van het particuliere en het algemene: Elke burger moet zich vanuit zijn eigen standpunt het standpunt van het geheel eigen maken. Maar in de nieuwe gestalte die zich aftekent, krijgt de scheiding de overhand: iedereen moet zijn particulariteit laten gelden tegenover een algemene instantie, zonder dat ooit va…
…
continue reading
L
Leven na de groei


1
Chocola eten zonder bittere nasmaak
27:25
27:25
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
27:25
De feestdagen komen er weer aan en dus is het tijd voor chocola! Maar kunnen we wel genieten van die chocola als we ergens weten dat die chocola mede tot stand is gekomen door het werk van slavernij? In deze aflevering leer je alles over de wereld van chocola, over de impact die het feest op mens en aarde en je hoort welke chocolademerken je kunt e…
…
continue reading
L
Leven na de groei


1
Meer levensvreugde door te leven van genoeg
41:29
41:29
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
41:29
Leven na de groei: dat betekent voor huishoudens een leven van genoeg. Dat klinkt al snel als minder. Of nog meer taboes. Op vliegen, op biefstuk, op alles wat leuk en lekker is. Maar klopt dat wel? Of is een leven van genoeg juist heel aantrekkelijk, als je het geheim ervan leert ontdekken? In het boek 'Er is leven na de groei' legden we al uit da…
…
continue reading
L
Leven na de groei


1
De Stemwijzer die je echt helpt (bulletin november)
32:36
32:36
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
32:36
Maandelijks bespreken Paul Schenderling en Allard Amelink een thema uit de actualiteit. Dit keer is dat - hoe kan het ook anders - de verkiezingen. Daarnaast zoals voortaan elke maand: inspiratie van Paul en een luisteraarsvraag. De verkiezingskoorts is al aardig losgebarsten en, je zult het ongetwijfeld herkennen, dat betekent dat de stemtools je …
…
continue reading
In deze trailer leggen Paul Schenderling en Allard Amelink kort uit wat je kunt verwachten in deze podcast. Leven na de groei geeft handvatten en inspiratie voor een gelukkiger samenleven, binnen de draagkracht van mens en aarde. De podcast richt zich zowel op wat hieraan kunt bijdragen als op wat we als samenleving of wereld moeten doen. Met ander…
…
continue reading
“’Maar’, zei Filosofie, ‘dit moment vraagt eerder om therapie dan om een klaagzang.’ Toen keer ze me strak en indringend aan en zei ze: ‘Ben jij echt de man die ooit mijn melk dronk, mijn voeding tot zich nam om uit te groeien tot volwassen geestkracht? Ik heb je toch van krachtige wapens voorzien die je onverslaanbaar hadden kunnen maken als je ze…
…
continue reading
P
Podcast Filosofie


1
Op zoek naar jezelf, maar bestaat er wel een authentiek ik? (vanuit Oudaen in Utrecht)
56:42
56:42
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
56:42
“Ik is een ander” Deze woorden uit 1871 van de Franse dichter Arthur Rimbaud zijn symbool komen te staan voor de ongrijpbaarheid van het individu. Toch zijn we vandaag de dag geobsedeerd met het vinden of verdedigen van ons “authentieke ik”. Waarom is “jezelf zijn” tot een van de belangrijkste doelen van onze tijd geworden? Is er eigenlijk wel zoie…
…
continue reading
P
Podcast Filosofie


1
Bonusaflevering: Willem Jan Otten over Blaise Pascal
24:21
24:21
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
24:21
Deze bonusaflevering van de Podcast Filosofie verschijnt ter gelegenheid van de 400e geboortedag van Blaise Pascal. In je podcastfeed vind je een reguliere aflevering over deze wiskundige, natuurkundige, theoloog en filosoof, met als gast Hanna Vandenbussche. Hierin zet zij, zoals je van ons gewend bent, systematisch het denken van Pascal uiteen. I…
…
continue reading
“Wat een hersenschim is de mens. Wat een nieuw wezen, wat een monster, wat een chaos, wat een vat van tegenstrijdigheden, wat een wonder! Rechter over alle dingen, stomme aardworm; drager van de waarheid, beerput van onzekerheid en dwaling; glorie en uitvaagsel van het heelal” Op deze manier drukte de op 19 juni 2023 400 jaar geleden geboren natuur…
…
continue reading
“Goed is wat ons vitale verlangen bevredigt, en kwaad is wat het niet bevredigt.” Op deze manier drukte de Spaanse filosoof Miguel de Unamuno uit dat in de filosofie niet het verlangen naar kennis, maar het verlangen naar het leven leidend moet zijn. Waarom wordt Unamuno de Spaanse Kierkegaard genoemd? Wat betekent in zijn denken het tragische leve…
…
continue reading
“De fuik bestaat omwille van de vis. Als de vis gevangen is, kun je de fuik vergeten (..). Woorden bestaan vanwege hun betekenis. En als je de betekenis gevangen hebt, dan kun je de woorden vergeten. Waar zal ik iemand vinden die de woorden vergeten is, zodat ik een woordje met hem kan spreken?” Op deze manier drukte Zhuang Zi, in de geest van Lao …
…
continue reading
“Het ter-sprake-komen van wat in de overlevering gezegd is, maakt het eigenlijke hermeneutische gebeuren uit, dat toe-eigening en uitleg tegelijk is” Op deze manier drukt de Duitse filosoof Hans-Georg Gadamer uit dat de betekenis van een tekst of kunstwerk niet statisch is, maar mede door het verstaan van de lezer of kijker wordt bepaald. Waarom mo…
…
continue reading
‘Ze hebben grote ijskasten met bevroren voedsel. Ze hebben tientallen kranten en tijdschriften die dezelfde idealen omarmen. Ze hebben ontelbare keuzes, ontelbare soortgelijke gadgets die hen bezighouden en hun aandacht afleiden van de werkelijke kwestie, namelijk het bewustzijn dat ze zowel minder zouden kunnen werken als hun eigen behoeftes en be…
…
continue reading
“Door de aderen van het kennende subject, dat (…) Kant construeerde, vloeit niet echt bloed, maar enkel het verdunde sap van de rede als denkactiviteit.” Op deze manier drukte Wilhelm Dilthey uit dat het leven in de Verlichtingsfilosofie te veel uit beeld was geraakt. Op welke manier probeert Dilthey de filosofie van Kant, de geschiedenis en de her…
…
continue reading
“Ethiek moet praktisch zijn, of het is geen ethiek” Met dit als motto heeft de Australische filosoof Peter Singer aan de wieg gestaan van de toegepast ethiek. Wat is het verschil tussen hedonistisch utilisme en voorkeursutilisme? Wat bedoelt hij met specicisme en waarom is dat verkeerd? En waarom is hij een inspiratiebron voor effective altruism-be…
…
continue reading
“Het doet ertoe welke gedachten gedachten denken” Op deze manier drukt de Amerikaanse filosoof Donna Haraway uit dat we, ook in wetenschap, geen neutrale positie kunnen innemen. Waarom zijn de grenzen waarmee we het individu afbakenen, zowel biologisch als op betekenisniveau kunstmatig? Waarom moeten we af van de uitzonderingspositie van de mens en…
…
continue reading
“De mens is werkelijk een verbazend ongrijpbaar, gevarieerd, en onbestendig wezen. Het is moeilijk zich een vast en onveranderlijk oordeel over hem te vormen.” Op deze manier drukte de Franse filosoof en essayist Michel de Montaigne de complexiteit van de mensheid en de moeilijkheid van de filosofie uit. Waarom koos Montaigne voor het essay als sti…
…
continue reading
“Er bestaat maar een werkelijk ernstig filosofisch probleem: de zelfmoord” Op deze manier bracht de Franse filosoof en schrijver Albert Camus de filosofie terug tot de wezenlijk vraag of het leven waard is om geleefd te worden. Welke rol speelt het absurde bij Camus en waarom is dat wat anders dan absurdisme? Waarom verliezen we onszelf zo snel in …
…
continue reading
“Om een goed mens te zijn, moet je een bepaalde openheid hebben naar de wereld; een vermogen om onzekere zaken die buiten je controle liggen te vertrouwen.” Op deze manier drukt de Amerikaanse filosoof Martha Nussbaum uit dat kwetsbaarheid een onlosmakelijk onderdeel is van het menselijk bestaan. Waarom moet volgens Nussbaum een filosoof een advoca…
…
continue reading
“Sociale en economische ongelijkheden dienen zo te worden georganiseerd dat ze het meest ten goede komen aan de minstbedeelden.” Volgens de Amerikaanse politiek filosoof John Rawls zou een redelijke en rechtvaardige samenleving naar dit verschilprincipe moeten worden ingericht. Op welke manier zorgde Rawls in de jaren ’70 voor een aardverschuiving …
…
continue reading
“Negatief Platonisme geeft mensen de mogelijkheid zich toe te vertrouwen aan een waarheid die niet relatief is, ook al kan ze niet positief in inhoudelijke termen worden geformuleerd.” Op deze manier zocht de Tsjechische filosoof en politiek dissident Jan Patočka de spanning op tussen objectiviteit en subjectiviteit. Wat bedoelt Patočka met de term…
…
continue reading
“Ik ging naar de bossen, omdat ik weloverwogen wilde leven; om mij enkel tot de essentiële feiten van het leven te verhouden; om te zien of ik niet kon leren wat het leven te leren had; en om niet op mijn sterfbed te ontdekken dat ik niet geleefd had.” Op deze manier bekritiseerde filosoof en essayist Henry David Thoreau als een van de eerste Ameri…
…
continue reading
P
Podcast Filosofie


1
Friedrich Schelling
1:02:30
1:02:30
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
1:02:30
“De wil van de liefde en die van de grond worden één, juist doordat ze gescheiden zijn, en juist doordat vanaf het allereerste begin ieder voor zich werkt.” Op deze manier drukte de Duitse filosoof Friedrich Schelling de centrale paradox van zijn denken uit, namelijk dat de eenheid alleen tot stand kan komen door de radicale gescheidenheid. Waarom …
…
continue reading
“Sekse is dus niet simpelweg iets wat je hebt, noch een statische beschrijving van wat je bent: het is daarentegen een van de normen waardoor je pas levensvatbaar wordt” Op deze manier drukt de Amerikaanse filosoof Judith Butler uit dat het binnen de samenleving moeilijk is om buiten de bestaande categorieën van man-vrouw te denken. Welke paradigma…
…
continue reading
“De mens wenst goed te leven, met en voor anderen, in rechtvaardige instituties” Dit is volgens de twintigste-eeuwse Franse filosoof Paul Ricoeur het streven van het menselijk handelen. Wie bedoelde Ricoeur met de meesters van het wantrouwen en hoe beoordeelde hij hen? Hoe keek hij aan tegen dat het feit dat instituties snel vooral om zichzelf gaan…
…
continue reading
“Filosofie kan zich niet tevredenstellen met het analyseren van de individuele vormen van menselijke cultuur. Het zoekt een universele synthetische blik, die alle individuele vormen omvat.” Op deze manier drukt de Duitse filosoof Ernst Cassirer uit dat het steeds dezelfde symbolen zijn, die toch natuurwetenschappen, religie, kunst, mythes, politiek…
…
continue reading
“Zuivere wiskunde is één van de hoogste kunstvormen; zij bezit een unieke sublimiteit, en een immense waardigheid die voortkomt uit het feit dat haar wereld vrijgesteld is van verandering en tijd. Wiskunde is het enige dat we kennen dat in staat is tot perfectie; wanneer we nadenken over wiskunde, worden we Goden”. Zo geeft Bertrand Russell uitdruk…
…
continue reading
“Wie weet dat er tussen de differentiaalrekening en het dynastieke staatsprincipe ten tijde van Lodewijk XIV, tussen de antieke staatsvorm van de polis en de euclidische meetkunde, tussen het ruimteperspectief van de westerse schilderkunst en de overwinning van de ruimte door spoorwegen, radio en langeafstandswapens, tussen het contrapunt van de in…
…
continue reading
“Er is niets buiten de tekst” Op deze manier drukte de Franse filosoof Jacques Derrida uit dat de betekenis nooit absoluut vast staat, maar altijd afhankelijk is van de context. Wat is deconstructie? Waarom ben je als schrijver niet de meester over je tekst, maar heeft de tekst zelf de teugels in handen? Waarom schreef hij différance met een a? Te …
…
continue reading
P
Podcast Filosofie


1
Is post-nihilisme mogelijk? (vanuit het Literatuurhuis in Utrecht)
1:02:48
1:02:48
Later Afspelen
Later Afspelen
Lijsten
Vind ik leuk
Leuk
1:02:48
"De ontmaskering [van al die illusoire constructies] is geen bevrijding, omdat het verlangen naar die [...] constructies, niet verdwijnt doordat we nu zien dat het om illusies gaat" Zo stelt Paul van Tongeren dat het niet eenvoudig is om zonder waarheid, werkelijk nihilistisch, te leven. Wat is het nihilisme, zoals we dat leren kennen bij Nietzsche…
…
continue reading
We zijn volop bezig met seizoen 5 van de Podcast Filosofie. En we beginnen dit keer met iets bijzonders: een live-event. We nemen vrijdag 2 september in het Literatuurhuis in Utrecht de eerste aflevering van het nieuwe seizoen op. Te gast is Marc de Kesel en we gaan het hebben over postnihilisme. En jij kan daar bij zijn! Stuur een mailtje naar jud…
…
continue reading
“De kennis die je hebt over wat je intentioneel doet, is de kennis, die je ontkent te hebben op het moment dat iemand je vraagt “waarom laat je die bel gaan?”, waarop je antwoordt met: “mijn hemel, ik wist niet dat ík het was, die hem liet afgaan”. Op deze manier drukte de Elizabeth Anscombe uit dat praktische kennis het verschil bepaalt tussen per…
…
continue reading
“De soevereine mens is een mens wiens leven een feest “zonder grond” is - een lach, een dans, een orgie, die zich nooit ondergeschikt maakt.” Op deze manier drukte de Franse twintigste filosoof George Bataille uit dat al onze nutsoverwegingen en doelstellingen doorspekt zijn een verspillende, ontregelende energie. Welke rol speelt verspilling in on…
…
continue reading
“Solidariteit wordt niet bereikt door onderzoek, maar door verbeelding. De verbeeldingskracht om vreemden te zien als mensen die eveneens lijden. Solidariteit wordt niet ontdekt door reflectie, maar gecreëerd.” Op deze manier drukte de Amerikaanse filosoof Richard Rorty uit dat je dat wat rechtvaardig is, niet absoluut kunt funderen, maar mensen we…
…
continue reading
“Het natuurlijke objectieve in de wereld leven, is slechts een bijzondere modus van het transcendentale leven, dat voortdurend de wereld constitueert.” Op deze manier drukte de Duitse fenomenoloog Edmund Husserl uit dat de wereld bestaat bij de gratie van het bewustzijn. Waarom is het volgens Husserl belangrijk om de fenomenen zoals die zich voordo…
…
continue reading
“Al heeft de mens zijn grond niet zelf gelegd, maar zich die als zijn erfdeel eigen gemaakt, dan nog is hij vrij om zijn houding ten opzichte van deze grond te bepalen.” Op deze manier geeft de Zwitserse psychoanalyticus Ludwig Binswanger aan dat aan de oorsprong van ieders bestaan niet een trauma, maar een wereldontwerp ligt. Hoe verbindt Binswang…
…
continue reading
“Het christendom spoort aan om weg te geven wat van jezelf is. Het socialisme spoort aan om te nemen wat van anderen is.” Op deze manier drukte de negentiende-eeuwse Russische filosoof Vladimir Solovjov uit dat denken dat alleen gebaseerd is op materialisme, zonder spirituele lading, uiteindelijk tekortschiet. Waarom en hoe probeerde Solovjov mater…
…
continue reading
“Hoop is de verwisseling van de wens dat iets zal gebeuren, met de waarschijnlijkheid ervan” Hiermee geeft Schopenhauer een krachtige illustratie van zijn pessimistische denken: dat de vervulling van verlangens op niets uitloopt. Wat houdt Schopenhauers metafysica van de wil in? Op welke manier verwerkte hij als eerste westerse filosoof boeddhisme …
…
continue reading
“Een persoon wordt gekend in de mate waarin hij wordt liefgehad” Op deze manier legde Noord-Afrikaanse denker Augustinus uit dat liefde ook een kenweg is. Waarom is Augustinus het scharnierpunt tussen het Griekse en het christelijke denken? Hoe verbindt hij zijn autobiografische zoektocht met zijn denken over de wereld? En waarom blijven filosofen,…
…
continue reading
“Ken uzelf” Deze woorden van het orakel van Delphi vormen de kern van de beweging die de Atheense filosoof Socrates inzette. Op welke manier heeft de filosofie na Socrates zich weer afgekeerd van deze beweging van Socrates? Waarom draagt het feit dat hij zelf nooit iets geschreven heeft, juist bij aan zijn status als vader van de westerse filosofie…
…
continue reading
“Als we zouden stoppen met het begeren van wat van onze naaste is, dan zouden we nooit meer doodslaan, overspel plegen, stelen of een valse getuigenis afleggen. Als we het tiende gebod zouden respecteren, zouden de vier die eraan voorafgaan overbodig zijn.” Op deze manier geeft de Frans-Amerikaanse filosoof René Girard aan dat mimetische begeerte d…
…
continue reading
“De kindertjes, ze horen het niet graag als de aangeboren neiging van de mens tot het ‘kwaad’, tot agressie, destructie en daarmee ook tot wreedheid ter sprake wordt gebracht. God heeft hen immers geschapen naar het evenbeeld van zijn eigen volmaaktheid. Men wil er niet aan herinnerd worden hoe moeilijk het onloochenbare bestaan van het kwaad in ov…
…
continue reading
“De stelling dat elk aspect van ieder gepaard fenomeen onafhankelijk bestaat van het andere, is tegenstrijdig met de natuurlijke realiteit en de menselijke ervaring.” Op deze manier drukt de Nigeriaanse filosoof Sophie Oluwole uit dat we niet moeten denken in binaire opposities, maar in binaire complementariteit. Waarom is Orunmila, "de Afrikaanse …
…
continue reading
“Alleen de regels die aanvaard (zouden kunnen) worden door alle betrokkenen als deelnemer aan een open en vrij debat, kunnen geldigheid claimen.” Op deze manier drukt de hedendaagse filosoof Jürgen Habermas uit dat het door middel van het deliberatieve gesprek, mogelijk is om tot universele waarden te komen in politiek, ethiek en recht. Waarom plei…
…
continue reading
“Realisme is de hoogste vorm van idealisme” Op deze manier stelt Niccolò Machiavelli dat het algemeen belang niets heeft aan tandeloze deugdzaamheid. Waarom was Machiavelli geen Machiavellist? Hoe kan je vrij lijken, maar niet werkelijk vrij zijn. En hoe kan een individueel streven naar roem het algemeen belang dienen? Te gast is Tinneke Beeckman D…
…
continue reading
“Het hele bestaan van de wilde is publiek, geregeerd door de wetten van zijn stam. Beschaving is het proces om de mens van mensen te bevrijden.” Op deze manier drukte de Russische-Amerikaanse filosoof en schrijver Ayn Rand uit dat de mens zichzelf moet verwezenlijken, zonder rekening te houden met anderen. Wat is Rands rationele selfishness? Op wel…
…
continue reading
“De poëtische taal is de plaats waar het genot niet via de sociale code plaatsvindt” Op deze manier geeft de hedendaags filosoof Julia Kristeva aandacht aan datgene wat aan de taal voorafgaat. Wat kan de filosofie leren van de poëzie? Wat is de chora, en waarom is deze zowel walgelijk en aantrekkelijk? En waarin zit de revolutionaire kracht van de …
…
continue reading
"De mens wordt vrij geboren en overal ligt hij in ketenen." Met deze woorden begint Jean-Jacques Rousseau zijn zoektocht naar hoe de mens onderdeel kan zijn van een samenleving én toch vrij kan zijn. Hoe dacht Rousseau over vrijheid? Waarin verschilt de algemene wil van de wil van de meerderheid en onder welke voorwaarden kunnen we de algemene wil …
…
continue reading