Ommen - een stad vol mensen met passie voor ambachten, kunst en koken

Van Kampen naar Moskou

Voor onze historische reisdocumentaire 'Van Kampen naar Moskou' reizen we via oude handelswegen vanuit Kampen naar het oosten, op zoek naar verhalen over handel en internationale connecties. In deze aflevering wandelen we door Ommen. Het werd voor mijn gevoel een heel andere soort aflevering, dan de voorgaande.

In deze podcast vertel ik meer over de totstandkoming van onze aflevering. De aflevering zelf kun je zien op YouTube, via deze link: https://youtu.be/1tcuNPEJAuU

Meer informatie over ons project en achtergrondartikelen, vind je op https://vankampennaarmoskou.nl/. Daar vind je ook het artikel over de Ommer Bissingh door de jaren heen en over de Vechtzomp en hoe die veranderde van een vrachtboot naar een plezierjacht.

We zijn niet actief op social media, in plaats daarvan sturen we met enige regelmaat een nieuwsbrief naar geïnteresseerden over de voortgang. Je kunt je via deze link abonneren op onze nieuwsbrief.

Hieronder de oorspronkelijke tekst van deze podcast-aflevering:

Ommen is voor mij een ietwat ondefinieerbaar stad. Het heeft geen oud stadscentrum, er zijn nog maar een paar oude gebouwen, gelijk aan de overkant van de Vecht zie je al de eerste campings en vakantieparken, en steeds zijn er wegen die me in de weg zitten als ik door het stadje aan de Vecht wandel. Ga ik in deze stad wel mooie beelden kunnen maken en sporen van oude handel en internationale connecties vinden?

Na een kort vooronderzoek op internet, ben ik eerst gaan praten met de historische vereniging van Ommen. Toen ik met hen sprak, waren ze druk bezig met het inrichten van hun nieuwe historische museum. Deze heb ik later na de opening bezocht, op zoek naar interessante objecten en mogelijke verhalen over Ommen en haar omgeving. Het historisch museum geeft een goed overzicht van de geschiedenis van Ommen en regio, en dan eigenlijk vooral van de regio rondom Ommen. Ik vond relatief weinig verhalen over de stad zelf. Natuurlijk was er de Ommer Bissingh en in het museum besteedde men ook aandacht aan een grote brand en het feit dat in de Tweede Wereldoorlog de grote klokken uit de kerktoren werden meegenomen door de Duitsers.

Ik zag een uitdaging voor mij liggen voor deze aflevering! Wat kon ik vertellen over Ommen dat gelinkt was aan handel en internationale connecties?

Qua verhalen over internationale connecties was er eigenlijk alleen het verhaal van Krisnamurthi, die zijn hoofdkantoor had tussen Ommen en Bergentheim. Een verhaal dat veel geschikter voor de volgende aflevering is. Het verhaal van Kamp Laarbrug was al in de vorige aflevering aan bod gekomen.

Qua handel wordt er vooral gesproken over het feit dat Ommen ooit tot de Hanze behoorde, en is het verhaal over de Ommer Bissingh populair, ooit één van de grootste jaarmarkten in Overijssel.

Toch is Ommen van alle dorpen en steden langs de Vecht, het meest een handelsstad geweest.Mede ook omdat je vanaf Ommen ook over land verder kon reizen naar Drenthe en Twente. Daarom wilde ik in Ommen vooral aandacht besteden aan de handel over de Vecht. De Vechtzomp was het vervoermiddel dat daarvoor werd gebruikt. Zowel Dalfsen als Hardenberg hebben al een Vechtzomp laten namaken, welke gebruikt wordt voor toeristische tochtjes over de Vecht. In Ommen is een groep vrijwilligers nog bezig om de laatste hand te leggen aan een door henzelf gebouwde Vechtzomp. Dat vond ik bijzonder. En ik wilde dit keer niet de focus leggen op de boot zelf als voormalig vrachtboot, maar op de vrijwilligers en hun passie voor het project. Ik wilde hen aan het werk zien. Want het bouwen van houten boten is een vorm van handel dat bijna volledig is verdwenen uit Nederland.

Met de focus op Ommen als handelsstad, kan ik het verhaal van de Ommer Bissingh de kijker niet onthouden. Gelukkig vonden de opnames plaats in de zomer, wanneer ook de Ommer Bissingh wordt gehouden. Dat bood een mooie kans om dit verhaal te verfilmen en een link te maken naar de Ommer Bissingh van vandaag de dag.

Na de opnames heb ik voorzitter Dick Dunnewind geïnterviewd. Hij gaf mij ook een doorkijkje richting de toekomst van de Ommer Bissingh, en de uitdagingen die ze nu hebben. Hierdoor realiseerde ik mij dat als ik het verhaal van de Ommer Bissingh zo over de jaren heen bezig, dat de oorspronkelijke jaarmarkt zich altijd heeft aangepast aan de tijden waarin ze werd gehouden. En omdat ze dat gedaan heeft, ze vandaag de dag nog steeds bestaat! Hoeveel voormalige jaarmarkten bestaan vandaag de dag nog, die een link hebben naar de 16de eeuw?

Na de opnames heb ik een artikel geschreven over de Ommer Bissingh door de jaren heen, en ook over hoe de Overijsselse Vechtzomp is veranderd van een vrachtboot in een plezierjacht. Je vindt de links naar deze artikelen in de shownotes en op de website van Kampen naar Moskou (.nl).

Tijdens mijn verkenningstocht door Ommen, viel mij op dat er een aantal kunsthandelaren waren. Mark Smit in het oude stadshuis, Azat Malik artstudio, maar ook diverse kusntenaars wonen in en rond Ommen met een eigen galerie. In de aflevering over Dalfsen heb ik al aandacht besteed aan de kunstenaars zelf in de regio, maar voor Ommen wilde ik me meer focussen op de handel. Toen ik leerde dat Tom Lucassen en zijn vrouw, na hun pensionering een galerie zijn begonnen, en dat ze beiden zelf ook creatief zijn, moest ik hen interviewen.

Geïntrigeerd was ik om hun galerie binnen te wandelen in een ‘gewoon’ huis vol met schilderijen, keramiek, beelden en glaswerk. Eenmaal binnen en kennisgemaakt te hebben met hen, wist ik dat ik hier opnames moest gaan maken. Tom en Dorothé zijn gepensioneerd, maar hebben altijd al een passie voor kunst gehad. Dorothé schilderde vroeger, en Tom geeft nog steeds cursussen beeldhouwen en maakt ook zelf nog sculpturen. In de video staan ze ook gewoon lekker in hun thuisoutfit met mij te praten. Dorothé in een t-shirt met een gebloemde capribroek, Tom in een wijde zomerse blouse en broek met aan zijn voeten sandalen. Niks geen chique gedoe, gewoon donw-to-earth mooie kunst dat inspireert. Ik vond het verfrissend en verrassend.

Langzaam kwam het besef dat de aflevering over Ommen niet vol informatie zou zijn, maar veel meer de focus zou gaan leggen op de lokale bewoners.

Het verhaal over de handel is inmiddels duidelijk, maar ik miste nog een verhaal waarin de internationale connectie naar voren komt. Over kunstenaar Azat Malik is al veel geschreven, dus hem wilde ik niet centraal stellen. Voor deze aflevering over Ommen wilde ik graag Joyce interviewen van restaurant Surispecial. Ik heb Ommen serieus als potentiële woonplaats overwogen, vanwege de aanwezigheid van Joyce, die nog voor mij herkenbare Surinaamse gerechten maakt met echte Surinaamse smaken. En een Surinaams restaurant openen in een overwegend witte omgeving, hoe heeft zij dat voor elkaar gekregen? En dan komen mensen niet alleen maar bij haar eten of eten afhalen, er wordt ook eten bezorgd en zelfs op bestelling voor hele grote groepen gekookt. Je kan wel zeggen dat ze na 8 jaar een succesvolle zaak heeft.

Net als in Dalfsen, is het oudste gebouw van Ommen de kerk die middenin in het oude dorp staat. De oerstenen blokken die je nog in delen van de kerk ziet, zijn écht heel oud. Dit ijzerhoudende gesteente kwam in de regio vrij veel voor. Boeren en landbouwers hadden er een hekel aan, maar het was wel geschikt als bouwmateriaal voor huizen en dus kerken. In Hardenberg is nog een stukje van de oude stadsmuur met dit gesteente te zien. Inmiddels heb ik begrepen dat er langs de IJssel ijzersmelterijen hebben gestaan. In de gevel van de kerk is Bentheimer zandsteen verwerkt dat afkomstig is uit Duitsland, welke met de Vechtzomp over de Vecht werd vervoerd. En zo zie je maar weer dat een oude kerk in een klein dorp als is opgebouwd uit materialen die niet uit de omgeving zelf afkomstig zijn.

Ikzelf was vooral onder de indruk van het doopvont. Niet alleen is het erg oud, maar het is ook in het bezit van het Rijksmuseum, die dit voorwerp heeft uitgeleend aan de kerk. Superinteressant detail, want hoeveel kerken kunnen zeggen dat ze een museumstuk in hun kerk hebben dat ze nog regelmatig gebruiken?

Het enige wat ik jammer vind, is dat in de aflevering over Ommen geen innovatief bedrijf werd uitgelicht. Ik stuurde enkele mails uit naar bijvoorbeeld ondernemersverenigingen, maar kreeg geen antwoord terug. Google Maps gaf mij ook geen aanknopingspunten, en ook lokale bewoners konden mij geen voorbeelden geven van innovatieve of internationaal opererende bedrijven geven die zich aan de noordkant van de Vecht bevonden. Ik ontdekte nog wel een weg- en grondbedrijf dat wordt geleid door een vrouw, maar ik kon het ontstaan van het bedrijf niet linken aan de vroegere scheepvaart of oude handel. Ook waren zij niet actief op internationaal niveau. Naderhand kreeg ik wel enkele tips, zoals dat van een keukenontwerper die regelmatig naar Dubai afreist om daar keukens te plaatsen.

Nadat we alles gefilmd hadden, besefte ik dat Ommen, naast haar toeristisch aanbod, vooral gekenmerkt wordt door gepassioneerde bewoners. Want ook de man die de orgel bespeelde in de oude kerk, was duidelijk gepassioneerd. Ook vrijwilliger Joke was zeer betrokken en actief binnen de hervormde kerk. En let ook eens op de routine en ervarenheid van balonnenman John Pelle, die met tomeloze energie de meest prachtige poppen van ballonnen maakt. Passie is dan ook het kernwoord van deze aflevering geworden.

De aflevering over Ommen is niet alleen vanwege de interviews anders dan onze vorige afleveringen, maar we hebben ook voor het eerst met een script gewerkt. Vantevoren heb ik al nagedacht over overgangen tussen de verschillende onderdelen. Vooral ook omdat we nu geen ‘route’ hebben, maar op verschillende plaatsen filmden.

Zo wilde ik het verhaal over de handel en de Vechtzomp langs de oevers van de Vecht vertellen, maar de scheepstimmerwerf van de Ommer Vechtzomp ligt niet aan het water, maar aan de noordoostkant van het stadscentrum. Dit hebben we opgelost door het geluid van het timmerwerk als overgang te gebruiken van de ene naar de andere locatie. En dat is het voordeel van het maken van een script, dan kun je goed nadenken over de overgangen.

Want is het je opgevallen dat ik aan de ene kant de kerk binnenga en aan de andere kant eruit ga. En dat je me eerst door een rustig Ommen ziet wandelen en bij het verlaten van de kerk terecht kom in een druk Ommen tijdens de Ommen Bissingh?

Verder hebben we van kunst een thema gemaakt, dat door de hele aflevering is te zien. Aan het begin zie je het standbeeld van Reinier Paping en de pinquins aan het water, maar ook bij het verhaal van de stadsrechten is bewust een close-up geplaatst van het kleine standbeeld. En zo hebben we nog wat meer wandschilderingen en kunstwerken uitgelicht.

Dit zijn allemaal kleine voorbeelden van hoe we verschillende verhalen tot één geheel hebben gemaakt.

Waar ik niet tevreden over ben is dat op sommige punten in de documentaire niet helder is waarom we een bepaald onderwerp behandelen. Ik denk dat niet voor iedereen duidelijk is waarom we aandacht besteden aan kunstgalerie Lucassen.

Al met al, vond ik het spannend om de aflevering over Ommen te publiceren. De vorige aflevering van Dalfsen naar Ommen was namelijk vol bijzondere inhoud en verhalen. Een supergoede aflevering qua inhoud en vorm. De aflevering over Ommen is meer ‘gezellig’ en ‘mensgericht’, en minder inhoudelijk. Ik ben dan ook erg benieuwd wat mensen van deze aflevering vinden, of ze dergelijke portretten interessant vinden of niet.

Ondertussen ben ik alweer bezig met de voorbereidingen voor de volgende aflevering. Daarin gaan we wandelen van Ommen naar Mariënberg of Bergentheim. Het eindpunt is nog niet bekend, maar er zijn al wel genoeg bijzondere verhalen.