200 - De Heerser: Machiavelli's lessen zijn nog altijd actueel

Betrouwbare Bronnen

Betrouwbare Bronnen viert haar 200ste editie met een reflectie op politiek, macht, historie, Nederland in Europa, Europa in de wereld toen en nu. En dat doen Jaap Jansen en PG Kroeger aan de hand van Niccolò Machiavelli en zijn boek ‘Il Principe’ – in het Nederlands ‘De Heerser’ of ‘De Vorst’ getiteld. Een boek dat al vijf eeuwen de tongen in beweging zet en waarover de misverstanden niet van de lucht zijn.

Als student leerde Jaap van prof. Herman Tjeenk Willink (ja die!) hoe relevant de lessen uit De Heerser nog zijn. “Je kunt maar beter gevreesd zijn dan geliefd”, liet hij zijn studenten lezen. En: “Een verstandig vorst kan, noch mag zijn woord houden als dit voor hem te nadelig zou worden.”

Machiavelli, de Florentijnse ambtenaar uit de Renaissance is een fascinerende persoonlijkheid. Hij leefde van 1469 tot 1527 - in de periode dat Amerika ‘ontdekt’ werd; de zeeroutes naar India, China en Japan, de Reformatie Europa en de kerk spleet, Habsburg een wereldrijk werd, de Islam met de Osmaanse Sultans tot de poorten van Wenen oprukte en in India het grootse Mughal-rijk begon.

Machiavelli was tijdgenoot van Leonardo da Vinci, Erasmus, Thomas More, Luther, Michelangelo, de Borgia’s, Karel V en de Habsburgse tantes en nog vele anderen. ‘Il Principe’ is dan ook alleen te begrijpen als een product van een tijd van ongekende veranderingen, globalisering en intellectuele en culturele revoluties. Machiavelli zag hoe nieuwe typen machthebbers met soms allesbehalve nieuwe methoden en ideeën hun heerschappij vestigden en probeerden te versterken. Daarvan wilde hij de patronen in kaart brengen en lessen uit trekken.

Geen wonder dat dit boek tot de dag van vandaag boeit en inspireert. Jaap en PG laten zien hoe in de loop der eeuwen hiermee is omgegaan. Van Thorbecke tot Mussolini en Stalin. Van The Virgin Queen tot Jan Nagel. En het Den Haag van 1740 speelt daarbij zelfs een heel bijzondere rol, met twee beroemde vrienden die de publicatie van een boek begeleidden waar ineens een hoop gedoe over ontstond.

Die reputatie van verdorvenheid, gewetenloosheid en machtswellust van Machiavelli en zijn volgelingen wordt in deze aflevering scherp onder de loep genomen. Doet men de Florentijnse ambtenaar hiermee geen onrecht? Is zijn boek inderdaad zo’n vergoelijking van onethisch politiek handelen? En waardoor is die reputatie eigenlijk ontstaan? Midden in een kabinetsformatie, in een tijd van een ‘geopolitiek Europa’ tussen de wereldmachten en net na de ondergang van Donald Trump als een Borgia-figuur van deze eeuw is het boek actueler dan ooit.

En PG zou PG niet zijn als hij niet ook rond dit boek en deze historische persoonlijkheid geen onmisbaar operafragment zou vinden. Lucrezia, de zus van Machiavelli’s inspiratiebron Cesare Borgia – de dochter van de Paus Alexander VI! – is in de eeuwen na haar leven een symbool geworden, eigenlijk van alles wat ook Machiavelli’s boek verweten werd. En dan kan het niet verrassen dat zo’n fascinerende dame de hoofdpersoon is in een Belcanto opera van 1833.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door donaties van luisteraars via de site Vriend van de Show. Sponsoring of adverteren is ook mogelijk. Stuur een mailtje naar [e-mail] en we nemen contact met u op!

***

Verder kijken

Niccolò Machiavelli - BBC documentaire

***

Verder luisteren

01 - D66 moet linkser, vindt oud-partijleider Jan Terlouw

20 - Peter Altmaier (Duitse minister van Economie en Energie) over Nederland in Europa, Brexit en opvolging Merkel

49 - De koningen van Hispanje die wij altijd hebben geëerd

57 - Alexis de Tocqueville

70 - 'Voorzitter, het is Kafka!' - PG Kroeger over leven en werk van Franz Kafka

103 - Geheim geld in de politiek

119 - Elke machtsoverdracht in het CDA is een drama

165 - Verkiezingen 2021: succesvolle campagnestrategieën + tips voor lijsttrekkers

***

Tijdlijn

00:00:00 – Intro

00:05:55 – Deel 1

00:52:24 – Deel 2

01:19:13 – Uitro

01:19:58 – Einde

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.