S03E01 - Geertrui Mieke De Ketelaere - Over natuurlijke en artificiële intelligentie

Radio Raccoons - De Vlaamse technologiepodcast

Over artificiële en natuurlijke intelligentie

De eerste gast van het derde seizoen van Radio Raccoons is niemand minder dan Geertrui Mieke De Ketelaere: AI director bij imec, ICT vrouw van het jaar 2018, keynote speaker, en auteur van Mens versus Machine. Het gesprek ging over artificiële intelligentie (AI), maar ook over intelligentie in het algemeen; de gevaren en mogelijkheden van AI; welke rol AI in de toekomst zal spelen en de invloed die België en Europa hierin kan uitoefenen.

Van 1994 tot nu

Het donkere kamertje

Mieke kan claimen dat ze al langer bezig is met artificiële intelligentie, al van "voor het cool was". Al in 1994 schreef ze haar thesis over neurale netwerken. Internet kwam toen net op en genereerde veel interesse, dus het was niet vanzelfsprekend om verder te gaan in die expertise. Toch koos ze voor neurale netwerken omdat dat aansloot bij een ander interesseveld: het menselijk brein. Als kind was ze al geïnteresseerd in hoe haar eigen brein werkte en hoe ze dat sneller kon laten werken. Al haar passies kwamen dus samen op het moment dat ze koos voor dat eindwerk.

Sinds ze haar thesis schreef, zijn een aantal zaken ernstig veranderd: "In 1995 lag niemand wakker van neurale netwerken. Het was een academische discipline die in een donker kamertje van de universiteit gedaan werd. Daar was niemand echt mee bezig. Het internet kwam toen ook net op, en als we één email om de drie dagen ontvingen, was dat al fantastisch."

In die tijd gingen investeerders ook meer in de richting van het internet. Die acceleratie in de ontwikkeling van het internet zorgde enerzijds voor veel digitale data, en anderzijds ook voor de verbetering van de nodige hardware.

Stroomversnelling

Er zijn verschillende redenen voor de stroomversnelling van artificiële intelligentie. De discipline is ontstaan vanuit een passie om menselijke intelligentie na te bouwen. Als dat lukt voor zaken zoals beeld, geluid, en spraakherkenning, wat dus eigenlijk sterk aanleunt bij menselijke intelligentie, dan toont iedereen interesse. Als je AI dingen laat doen die typisch door de mens worden gedaan, dan wil men daar sterk op inzetten.

Wat vaak niet door de buitenwereld wordt gezien, is dat hoe groter je computer wordt, hoe accurater je systeem kan worden. "Accuraatheid is nu net dat punt waarop investeerders kicken. Als je een heel accuraat systeem kan bouwen, heb je de strijd gewonnen," volgens Mieke. "Teams die aan grotere systemen kunnen geraken, kregen meer investeerders, konden vervolgens met dat geld betere systemen bouwen en zo kwamen ze opnieuw aan meer investeringen. Zo krijg je een spiraalontwikkeling waarbij accurate systemen een algemene KPI werd. Pas recent is daar energieverbruik bij gekomen."

Periode van nuchterheid

Toch is een keerpunt gekomen in dat succesverhaal. We zijn in een periode van nuchterheid gekomen, waar veel tegenwind en kritiek komt op het vlak van AI. Onze gastheer gaat daar niet mee akkoord en vindt dat we enorm vooruit gegaan zijn op vlak van bijvoorbeeld computer vision. Hij haalt deze cartoon aan. In plaats van enkele jaren wachten, kan je nu een app downloaden die voor jou vogels kan herkennen. Volgens Deevid is er dus toch een reële vooruitgang.

Volgens Mieke staat en valt het echter met de definitie die je aan AI geeft: "Bij bepaalde subdomeinen is er veel vooruitgang geboekt, maar als je dat vergelijkt met de algemene intelligentie van de mens, dan kan AI in vergelijking nog weinig. Er zit spanning tussen mensen die zeggen dat AI alles kan en mensen die zeggen dat het niks kan."

Volgens Mieke moet er dus een definitie zijn van AI. Ze vergelijkt het met de geneeskunde. Als wij onze tibia breken, begrijpt iedere dokter dat, want die definitie is overal dezelfde. Bij AI is dat niet het geval. Er is geen common language, waardoor die spraakverwarring ontstaat tussen hoe ver we al dan niet staan.

Brain chauvinisme

We hebben de neiging om intelligentie steeds meer te herdefiniëren naarmate computers beter worden in bepaalde zaken. Schaken was vroeger het summum van intelligentie: een goed schaker is intelligent. Tot computers daar goed in werden - toen werd schaken maar een spel.

"Intelligentie groeit continu. Dat domein groeit en beweegt."

Human chauvinisme, of brein chauvinisme, is denken als homo academicus dat wij de meest intelligente wezens zijn. Mieke heeft daar haar bedenkingen bij. We moeten zoeken naar vormen van intelligentie die niet menselijk zijn om ons te verrijken.

Communicatie met planten

Door de coronacrisis werd Mieke getriggerd door intelligentie in de natuur. Tijdens haar "corona-wandelingen" zag ze vormen van intelligentie die niet menselijk zijn: dieren die in zwermen vliegen, schimmels (die zelfs metronetwerken kunnen nabootsen: zie hier), planten die communiceren via geuren. "Waarom nemen wij onze menselijke intelligentie als bron om artificiële intelligentie na te bouwen?" We moeten volgens haar de maatstaf van intelligentie verbreden, ook buiten de menselijke definities die we eraan zouden geven.

Mieke's interesse gaat momenteel uit naar communicatie tussen planten door middel van geuren. Bijvoorbeeld de geur van jasmijn gebruiken planten om te communiceren dat ze een defensieve modus aannemen, ze signaleren dat er gevaar dreigt. Mensen zijn zich daar niet van bewust. Bijvoorbeeld Chanel nr. 5 bevat deze geur, en overal waar die geur hangt, gaan planten in defensie. Zo zijn er een aantal geuren die voor ons ongekend zijn, maar die in de natuur gebruikt worden als communicatiemiddel.

Als we naar zulke vormen van intelligentie kijken, kunnen we zien waar we in de fout gaan. Dan kunnen we kijken naar de ecologische balans, die momenteel helemaal kwijt is. "De natuur was in staat om zichzelf te balanceren en dat heeft de mens verpest."

Palmares en kritiek

Palmares

"Algemeen is de wetenschap en de mens altijd op zoek naar onzekerheden wegnemen. Vaak moeten we met ons buikgevoel werken omdat we de kennis niet hebben en dat maakt ons onrustig. Nu kan AI sneller kanker kan detecteren en dat neemt een bepaalde vorm van onzekerheid weg. Dat kan ons helpen om sneller acties ondernemen om te blijven leven," vertelt Mieke.

Dat zijn volgens Mieke mooie voorbeelden waar technologie zijn doel heeft verwezenlijkt. Als we dat ook kunnen doen om onze pandemie te verminderen, of onze atmosfeer te verbeteren, dan gebruiken we AI op een goede manier. "Andere toepassingen tonen misschien hoe sterk de discipline is, maar om eerlijk te zijn, moeten we AI gebruiken om de mens te verrijken met informatie die we anders niet hadden gezien omdat de inzichten te complex zijn."

Ecologische kritiek

We zien de schaal van de systemen de pan uit swingen (bijvoorbeeld GPT3 is momenteel de grootste vervuiler). Als die modellen maar een paar maanden meegaan in de huidige snelheid van het landschap, en ...